In « The London dancing times » nam Derra de Moroda een interview af van den bekenden danser Kurt Jooss, die verleden jaar ook hier te Antwerpen en te Brussel felopgemerkte dansavonden gaf en over wien Ast. Fonteyne in nr 5 van dezen jaargang (bl. 51) van Tooneelgids schreef. Sedertdien heeft Jooss ontslag genomen als leider van het ballet te Essen, en ondernam hij een reis naar Parijs, Londen en Amerika. Op dit oogenblik geeft hij in Nederland eenige dansavonden.

Hier volgen nu eenige treffende passages uit het interview:

« Mijn bezwaar tegen de twee huidige vormen van den dans is dat het klassieke ballet de ontroering niet kent en eenvoudig een spel van uitwendige vormen blijft, terwijl de zoogenaamde midden-Europeesche dans practisch geen uitwendigen vorm heeft en alleen de ontroering kent. De ideale training voor een danser bestaat nog niet. Iedere techniek is slechts een zeker deel van de training... In de toekomst moet een techniek gevonden worden die het den danser mogelijk maakt alles uit te drukken in dansvorm. De toekomst kan alleen beheerscht worden door een kunst waarvan de hoofdfactoren en de vormelementen een bewegingstaal uitmaken. Begrijp als 't u belieft mijn woorden niet verkeerd. Ik bedoel niet een formeele taal waarin iedere beweging een begrepen beteekenis heeft, als in sommige Oostersche dansen. Wat ik bedoel is dat iedere beweging zou moeten spreken... Het publiek zou moeten in staat zijn te hooren met zijn oogen. Zeer dikwijls is het mogelijk door den dans iets te vertolken dat niet met woorden kan gezegd worden... Bewegingen kunnen tot in het oneindige afgewisseld worden, maar hun richting is ofwel centraal ofwel circumferentiaal... Primitieve hewegingen en door ontroering verscherpte bewegingen worden centraal. Dan vormen de bewegingen hun eigen rhythme... Hun verband met de ruimte vormt de basis van ons werk. Het klassieke ballet is er enkel een deel van. Balletbeoefening is alleen circumferentiaal en ornamenteel ; hier wordt ze aangevuld door een enorm aantal bewegingen van centralen en centraal-circumferentialen aard, en op die verbinding hebben wij onze techniek gebouwd. »

Sedertdien is Kurt Jooss opnieuw in Nederland o.m. te Amsterdam opgetreden. Over dezen tweeden dans avond zegt een Hollandsch blad

« Hoewel het grootste gedeelte van het programma van het tweede Amsterdamsche optreden van het bal let Joos hetzelfde was als in het vorige seizoen, heeft een bijna uitverkochte Stadsschouwburg met spanning het moment, waarop voor het eerst het doek opging, afgewacht en is het applaus aan het einde van de voor stelling aangezwollen tot een ovatie, die men staande Kurt Jooss en zijn prachtig ballet gebracht heeft. Daarmee is de sfeer van dezen avond reeds geschetst: het weerzien leverde een nog diepere verheugenis op dan de kennismaking reeds bracht, schoon de noviteit van dezen avond, de burleske De zeven helden, de reprises (De groene tafel en de Impressions) zeker niet in belangrijkheid overtrof.

Het zou echter verkeerd zijn, te meenen, dat ook De zeven helden geen balletkunst te zien gaf van de beste soort. Der grüne Tisch evenwel en de in haar soberheid even grootsche als navrante verbeelding van Ravel's Pavane pour une infante défunte behooren tot een « Sonderklasse », waar men eenvoudig sprakeloos van bewondering voor blijft staan. En wanneer wij dus eenige bezwaren tegen Kurt Jooss' De zeven helden meenen te moeten maken, dan betreft het slechts en kele finesses, welke in sommige omstandigheden, bij zulke groote kunst, toch relatief gewichtig kunnen zijn. Het bezwaar is hier geenszins tegen den vorm van dit ballet gericht, die althans uiterlijk brillant is en vol allervermakelijkste vondsten in de uitbeelding van het avontuur der zeven pantoffelhelden, die om hun vrouwen te imponeeren, het gevaar gaan opzoeken en heelemaal per ongeluk een dansbeer, die lam is nog wel, buit maken. Men staat ook hier bij de uitvoering weer verbaasd over het enorme kunnen dezer dansers en danseressen, over de ongebreidelde fantasie, de scherpe karakteristiek der personages en de feillooze techniek. En toch raakt men niet dermate bevredigd als door al het andere. Misschien is dit veel meer op den individueelen dans berekende ballet toch niet de stijl van dezen troep en ligt de kracht van Jooss' herstel: Jooss en de zijnen eigenlijk in het ensemble, niet van den dansvorm zelve, maar als logische uiting van een gemeenschappelijk gedragen geest.

Uitgezonderd in De zeven helden is er feitelijk ner gens van een solo dans sprake, doch alleen van een ensemble met obligaten, waarvan de vertolkers ook hijna in ieder ballet wisselen. En dit is juist het unieke van deze balletkunst, waardoor ook een nummer als het Bal in het oude Weenen, dat toch als « divertissement » dramatisch heel wat lager grijpt dan De groote stad en de Pavane, nog van zulk een ongemeene suggestiviteit is, dank zij zijn geslotenheid. Zelfs waar Jooss in de « pavane » niet meer dan drie mannen en drie vrouwen plaatst tegenover een enkel danseresje, de « infante », die aan de verstarring van een hof te gronde gaat (hoe gedurfd en muzikaal zijn hier de mogelijkheden van de hooghartige « pavane » uitgebuit) bereikt deze huiveringwekkende dans zijn effect toch voor het grootste deel door middel van een waar lijk verbijsterende plastiek dezer kleine groepen, waardoor de figuur van de infante zelf veel wijdere dimensies krijgt dan het individu.

Hier groeide de dans tot een wijdsheid, uit, die alle menschelijke ontroering omvatte. Doch na deze hoogte was zelfs een zoo charmante burleske als De zeven helden te gewoon en misschien, dat het burleske daar om niet altijd even goed smaakte.

Misschien is het ook ondankbaar om meer te eischen, dan wij reeds kregen. De « Pavane » alleen immers zou oen geheelen avond goed gemaakt hebben. En nu schonk men ons na de pauze nog Der grüne Tisch, minder verpuurd wellicht dan de Pavane, maar met dit voordeel, dat hier een hartstochtelijke geest een gemeenschappelijk beleden ideaal realiseert in een dansdrama, dat een verpletterend gebeuren wordt. En het is hier wederom het universeele van dit « anti oorlogsch »-ballet, dat zijn grootheid is. Het woord politiek, dat ons, kibbelende burgers, onwillekeurig in de gedachten schiet, klinkt hier als een vloek. Diep wortelend in het algemeen menschelijke, is dit ballet de tragedie van den dood, die zich afspeelt, terwijl verstarde diplomaten redevoeren. Onvergetelijk blijft daarvan de dood van Kurth Jooss met zijn smartelijk verwonderden grijns en zijn marschhelm, omfloerst. Bij deze enkele kantteekeningen moeten wij het laten. Want het is moeilijk veel te praten over het schoonste, dat menschen scheppen kunnen. »