Archief Etcetera

blueprint (david hernandez)

Het dansen gedanst

i

Blueprint, zo heet de recentste en bijzonder geslaagde creatie van David Hernandez, wiens bijdrage tot het Vlaamse danslandschap nog altijd sterk wordt onderschat. De titel verwijst naar wat je 'de methodologie van de voorstelling' zou kunnen noemen. Die heeft alles te maken met de exploratie van het gebied tussen choreografie (schriftuur, structuur, compositie ook) en improvisatie (uitvinden, impromptu reageren, flow,...). Om in deze grenszone alsnog een dansbare weg - de oorspronkelijke betekenis van het woord 'methode' - uit te stippelen, heb je nood aan een vaag plan van de beoogde voorstelling. Aan een blauwdruk dus: een stel flexibele afspraken en cues. Ze kaderen de voorstelling, maar leggen het verloop daarvan niet volledig vast. Zo'n frame zal daarom gewoonlijk nogal wat voorwaardelijke regels bevatten: 'als jij beweging x kiest, moet ik even later met bewegingy komen'. Dat zorgt voor alertheid bij de dansers, onder meer omdat ze ieders bewegingen in het oog moeten houden. Het is het waarmerk van elke hele of halve, vrije of gestructureerde improvisatie: het wederzijdse visuele contact tussen de dansers is beduidend groter dan in een choreografie pur sang.

In Blueprint wordt het kijken naar elkaar vanaf de openingsscène regelmatig aangevuld met nog een andere vorm van directe interactie. De dansers, vooral dan Renate Graziadei en David Hernandez zelf, praten ook vaak met elkaar via kleine mondmicrofoons. Ze zeggen bijvoorbeeld hoe een zonet gemaakte beweging aanvoelt, of ze stellen er een nieuwe voor. Zo van 'aah, this

feels good, let's now move the right arm a little bit'. Het procédé is niet onbekend, al wordt het in dansvoorstellingen nog steeds heel weinig gebruikt. In Blueprint zorgt het onderlinge gebabbel alvast van meet af aan voor een informele toon, zelfs voor een sociabiliteit die naar het intieme en het erotische zweeft, maar dan zonder enige seksuele connotatie. Die informele sfeer dikt in de loop van de voorstelling nog verder aan. De dansers lijken bijvoorbeeld zo af en toe gewoon hun eigen ding te doen binnen of naast het speelvlak. Of ze rusten even uit en wisselen een ontspannen glimlach uit. Of David Hernandez loopt af en toe richting Stephan Haller, de rechts van het speelvlak werkzame technicus, en zet zelf een nieuwe cd op. Langs dezelfde zijde staat ook een sofa, een tafeltje, een stel zetels,... In dat huiselijk aandoend salon wachten de vijf performers en de technicus trouwens ook op het begin van de voorstelling.

De informele toon van Blueprint maakt dat je gedurig de indruk hebt dat het werken aan de voorstelling gewoon doorloopt in de voorstelling zélf. Toch wordt die nooit écht homely. Met uitzondering van de collectieve momenten en het slotgedeelte doet Blueprint integendeel vaak unheimlich aan, onder meer door de gebruikte muziek. De in het openingsdeel lang aangehouden sinustoon - een track uit een cd van minimalisme-meester Ryoii Ikeda - en de tussendoor gebruikte digitale clicks en cuts creëren een auditief landschap dat de bewegende lichamen als het ware langzaam maar zeker infecteert met een harde, niet-humane vorm van technologie. Ook de regelmatige afzonderingen van de

dansers breken soms in op de informaliteit van de voorstelling, ook als ze die op andere momenten bevestigen. Het lijkt dan alsof ze met hun solo's willen ontsnappen aan een al te verstikkend 'familia-lisme', een te sterke vorm van gemeenschappelijkheid. Een dialectische oefening in zowel choreografie als improvisatie enerzijds, in zowel collectivisme als individualisme anderzijds: het zou niet de slechtste omschrijving van Blueprint zijn.

2

Er wordt in Blueprint bijwijlen briljant gewiebeld. Andere bewegingen doen eveneens organisch aan, ook al zijn ze onalledaags. Zo worden lijf en ledematen regelmatig uitgerekt, overigens een bewegingsprocédé dat tot het standaardvocabulaire van Hernandez' flexibele danstaal behoort. Die naar boven gaande linker- of rechterschouder, die zich uitrekkende rug of romp: het is honderd procent Hernandez. Het is ook mooi, want sculpturaal, beeldend - alsof de impuls tot bewegen die bijvoorbeeld Rodins beeldhouwwerk zo fascinerend maakt alsnog wordt gerealiseerd door levende lichamen.

Blueprint doet soms ook aan het werk van Merce Cunningham denken door het veelvuldige stappen van positie naar positie, al is het onderbreken van de zelfreferentialiteit van bewegingen door het inlassen van korte freezes zo onderhand natuurlijk een geijkte dansmogelijkheid. De bewegingstaal van Blueprint is echter voor alles quasi-architecturaal: met hun bewegingen creëren de dansers in de waarneembare ruimte van het speelvlak (en zijn randen) gedurig een daarvan verschillende onzichtbare, ja imaginaire ruimtelijkheid. Zeer veel bewegingen, en vooral de in groep gedanste, suggereren immers dat de performers zich verhouden tot een met hindernissen bezaaide ruimte. Het is alsof ze ergens onderdoor lopen,

alsof ze zich tussen twee voorwerpen doorwringen, alsof ze eerst de maat nemen van een ding vooraleer ze verder kunnen bewegen,... Feitelijk is het speelvlak meestal bijna leeg, maar de gemaakte bewegingen markeren die leegte als een materieel bezette ruimte, boordevol dingen die het lichaam kunnen kwetsen, tegenhouden, van zijn bewegingsbaan kunnen afbrengen.

Blueprint schrijft zich dus in binnen een al te weinig gethematiseerde stroming in de hedendaagse . dans: het 'architecturaliseren' van de scène. Dans is intrinsiek een tijdsruimtelijke kunst. Bewegingen vragen tijd - ze volgen elkaar op -en tevens vinden ze letterlijk plaats: het dansend lichaam is res extensa, materie die een plek in de ruimte bezet. Een architecturale dansvoorstelling als Blueprint neemt dat onontkoombare gegeven tot uitgangspunt van een bewegingsvocabulaire dat het lichaam niet alleen positioneert in een voor het overige neutraal speelvlak of een louter abstracte scenische ruimte (overigens het analogon van de beruchte 'witte doos' of white cube van de beeldende kunsten). Ze articuleert die geometrische leegte integendeel doorheen de gehanteerde bewegingstaal en transformeert het speelvlak zo in een serie plekken, een reeks concrete plaatsen waartoe het lichaam zich moet verhouden. Zo van 'hier staat natuurlijk geen muurtje - maar laten we doen alsof dat er wel is en je er dus over moet springen'. Deze simulatie verandert de scène van een abstracte etalage of lege doos in een heel wat alledaagser aandoende want geleefde (gedanste!) plek, ja in een habitat. Dat die in Blueprint niet ook een woonst wordt, maakt de voorstelling des te krachtiger. De bewegingstaal van Blueprint refereert aan stad of metropool (zeker in Brussel moet je als voetganger voortdurend uitwijken voor aan de gang zijnde bouwwerken), niet aan de ruimte van het dorp, de Gemeinschaft, de familie.

etcetera 81 OOO

51

Blueprint David Hernandez foto: Patrick Lecoeuvre

3

Bekeken vanuit het onderscheid tussen dans en dansdans is Blueprint een belangwekkende voorstelling. Dans kan beeldend, theatraal of multimediaal zijn; dansdans is daarentegen altijd en overal gewoon dans: lichamen die bewegen. In dans verwijzen de gemaakte bewegingen ook nog naar iets anders dan zichzelf. Ze kunnen zelfs luidop beginnen babbelen over Gevoelens, het Menselijk Lichaam, het Geslachtsverschil (mannen versus vrouwen), de Maatschappij, of wat

dan ook. Gebaren, poses of bewegingen zijn present of aanwezig, maar ze representeren tegelijkertijd een afwezige werkelijkheid. Dansdans is integendeel van de orde van de pure presentie, al klopt dat natuurlijk nooit écht - want elke getoonde beweging verwijst ook altijd naar zonet gemaakte en toekomstige bewegingen. Wat hic et nunc gebeurt, refereert met meer of minder overtuigingskracht aan voorbije of komende gebeurtenissen: alle dansdans veronderstelt een minimum aan kijkgeheugen. Maar dan nog: dans is'alloreferentieel',

beeldend, representerend, heeft een 'buiten' - er wordt iets voorgesteld of gesymboliseerd. Dansdans is daarentegen primair zelfreferenti-eel - en 'dus' formalistisch en constructivistisch: al doende (al bewegend) ontstaat een vormelijk geheel, een esthetische monade.

Dansdans (of pure dans) bezit in onze hedendaagse cultuur niet meteen een groot draagvlak. In de -pour faire vite- contemporaine communicatiemaatschappij gaat het om zeggingskracht, informatie, het gevoelsmatig of cognitief aanspreken van de ontvanger. Er moet

zoiets als een boodschap zijn, hoe latent ook: op gsm of scherm (tv, computer) verwachten we brieven, geen in zichzelf gekeerde teksten of beelden. David Hernandez maakte enkele jaren geleden overigens een solovoorstelling met de titel Love letters. Ze was dan ook heel symbolisch geladen: ze kantelde gedurig richting theatraliteit. Blueprint is eveneens een brief, maar dan een over zowel de noodzaak als de autonomie van het medium dans. Een dansvoorstelling die handelt over dansdans en dat genre ook als vluchtpunt heeft: het klinkt para-

l52

doxaal, en precies daarom is Blueprint een erg belangwekkende voorstelling.

Blueprint start zoals gezegd erg informeel, en ook traag, aarzelend, met talrijke choreografische aanzetten die schetsmatig blijven. De informele sfeer representeert in de voorstelling het daaraan voorafgaande werkproces, de verhoudingen tussen de vijf performers en de technicus, wellicht ook een gewenste relatie met het publiek. Het dansen is in Blueprint kortom altijd ook een soort van quasi-sociologisch statement - alsof de dansers al bewegend tevens een specifieke sociale ruimte willen markeren. Tegelijkertijd geeft de losse, haast intieme sfeer aan iedere performer de tijd om een eigen plaats in de voorstelling te vinden, ja om zichzelf te presenteren ('zichzelf te dansen'). Renate Graziadei en Arthur Staldi (beiden van labor G.RAS), Antje Pfundtner, Angela Stöcklin en David Hernandez krijgen in het eerste lange deel van Blueprint dan ook gaandeweg elk een gezicht, een onverwisselbare particulariteit.

En dan gebeurt het. In muzikale of dansante improvisaties is er soms dat magische moment dat uit het niets eensklaps een perfecte combinatie opduikt. Plotseling lijkt alles samen te komen: harmonie als bekroning, als een niet vooraf bedachte maar nu gevonden - een uitgevonden - rustpunt; samenspel als een ongeorchestreerde of ongechoreografeeide, louter toevallig gegenereerde serie klanken of bewegingen. In Blueprint wordt dat moment na zowat een klein halfuurtje gesimuleerd, en toch ook niet. Het is voorzien in de blauwdruk van de voorstelling, het is dus ook gekaderd en ten dele gestructureerd - maar er blijft voldoende bewegingsvrijheid opdat de feitelijke invulling een heus gebeuren zou zijn. Gestructureerde spontaneïteit, gechoreografeerde improvisatie: in zijn krachtigste momenten is Blueprint een heus oxymoron.

Door de traagheid van het openingsdeel is vooral het eerste collectieve moment onwaarschijnlijk sterk - alsof een rustig briesje plotseling in een wervelstorm van bewegingen verandert. Maar er vindt nog een andere transformatie plaats: dans wordt op een wel zeer overtuigende manier dansdans. Een aantal minuten lang tonen de dansers inderdaad de spreekwoordelijke meerwaarde van dans die alleen maar dans is. Eerst een lange reeks van dansante voorzetten, vervolgens een messcherpe demonstratie van 'de waarheid van de dansdans': Blueprint laat zich lezen als een gedanst betoog. De pointe daarvan luidt dat in dansdans het menselijk lichaam virtueel implodeert, verdwijnt in het geheel van gemaakte bewegingen, transformeert in een louter medium van bewegingen.

Het dansend lichaam als abstract medium: het is een inzicht dat in Blueprint ook nog op een heel andere manier wordt geënsceneerd. Van bij het begin van de voorstelling zie je op de achterwand van de scène namelijk ook bewegende vlekken, kantelende contouren, schaduwen. Het zijn de meebewegende weerkaatsingen van de dansers en hun bewegingen in het licht van een stel spots. In het op één na laatste gedeelte van Blueprint gaan die moving shadows resoneren met geprojecteerde, almaar kleuriger beelden - tot ze daar tenslotte volledig in verdwijnen. Op het speelvlak wordt er 'gedansdanst', op de achterwand zie je in zichzelf oplossende beelden: tweemaal dezelfde transfiguratie van het lichaam in pure beweging, in een abstract medium. In de slotscène wordt precies deze abstractie opnieuw gebroken, om niet te zeggen vermenselijkt.

Renate Graziadei en David Hernandez sluiten de voorstellingscirkel met een becommentarieerd, lichtjes ironisch getoonzet duet. Dat draait niet rond de effectief gemaakte bewegingen, maar hun

weerkaatsingen op de achterwand. De dansers werken naar één enkel schaduwbeeld toe, een waarin hun lichamen met elkaar versmelten. Dat is behalve mooi ook heel effectief: de slotscène brengt het basale lichaam in herinnering - het lichaam als 'drager' van concrete verlangens en niet als abstract medium van bewegingen. Met het eerste kunnen we ons ongetwijfeld veel makkelijker identificeren dan met het tweede. Ook daarom behoeft het genre van de dansdans zo af en toe een reflexieve demonstratie a la Blueprint.

Rudi Laermans

BLUEPRINT

concept en choreografie:

David Hernandez dans: Renafe Graziadei, Antje Pfundtner, Arthur Staldi, Angela Stöcklin en David Hernandez

licht, scenografie en muziek:

Stephan Haller en David Hernandez

productie: dixit voor Edward vzw coproductie: Beursschouwburg (Brussel), Monty (Antwerpen) en Dans in Kortrijk info: ilse.dixit@debewee-ging.be of 03/225.10.66

noc te zien in kortrijk op 19 en 20 april

KOPERBIETERY

FILM

SHERLOCK JUNIOR (10+)

BUSTER KERTON. met live soundtrack door Chidaboebp! APRIL'ZO Z...1S UUR

THEATER

DE DAC DAT MI)N BROER NIET THUIS KWAM (10+) PRODUCTIE HUIS RRN DE RMSTEL genomineerd voor het Theaterfestival 2001 APRIL WO 24 / VR 26 ..20 UUR

GEZEGEND Zl| (8+) PRODUCTIE KOPERGIETERV

een vertelvoorstelling van Pascale Platel voor de hele familie,

geïnspireerd op verhalen uit de bijbel

APRIL 'ZO 28...II UUR 'MEI 'ZO 5 'ZO 12'ZO 19...11 UUR

DHNS

TOM WAITS FOR NO MAN (14+)

PRODUCTIE KOPERGIETERV - CHOREOGRAFIE IVES THUWIS

KOUDVUUR (14+)

PRODUCTIE KOPERGIETERV - CHOREOGRRFIE OOROTR S08CZVK

allebei te zien op ZA 13 & ZO 14 april in het kader van Spa Bruis

LES COUSINS (8+)

PRODUCTIE LE FILS O'RORIEN OUNSE'LES COUPS OE THÉftTRE (CRN) MEI 'WO 15 ...20 UUR

JONGEREN

THEATERWEEKEND

jaarlijkse afronding van de Theaterateliers van Kopergietery MEI ' ZA 25 & ZO 26 JUNI ' ZA 01 & ZO 02, TELKENS...15 UUR

INFO

KOPERGIETERY - Blekerijstraat 50 - 9000 Gent - www.dekopergieteiy.be Info: tel.09 266 11 44 - fax: 09 224 29 80 - infosdekopergietery.be Reservatie: tel. 09 233 70 00 - reserveren@dekopergietery.be

etcetera 81 OOO

53