Het Nationaal Tooneelverbond in zijn huidigen bestaansvorm is niet algemeen, dus niet nationaal. Bij Het Nationaal Tooneelverbond zijn hoofdzakelijk aangesloten de liberale vereenigingen, de neutrale kringen en enkele katholieke gezelschappen.

Geen enkele socialistische club; zij hebben hun "Socialistisch Tooneelverbond" met 77 toetreders. Niet het meerendeel der katholieke gilden; dezen hebben het A.K.V.T. verkozen.

In zijn tegenwoordige samenstelling, waarmee we geen vree kunnen nemen, zal dus het bestaande verbond nooit het nationaal verbond zijn of kunnen worden, daar zij de afzonderlijke aansluiting eischt der kringen.

Wij zijn echter niet gekant tegen een nationaal verbond opgevat in dezen zin: het socialistisch, het katholiek en een neutraal (= het huidige zoogenaamd "nationaal") tooneelverbond vormen samen een algemeen landelijk verbond. Zóó kunnen alle stoffelijke belangen eendrachtig worden behartigd, zóó worden elks rechten gevrijwaard, zóó worden de katholieke beginselen gehandhaafd.

Zóó bekomen we niet een onmogelijke eenheid, maar wel de gewenschte eendracht.

Dat voorstel hebben wij destijds voorgelegd aan de vertegenwoordigers van Het Nationaal Tooneelverbond, de hh. Schepmans, Marck en Verdeyen; het werd echter door hen van de hand gewezen.

Toch kunnen wij, katholieken, geen andere oplossing aanvaarden.

Wij gaan derhalve akkoord dat enkele stoffelijke belangen (taksen, toelagen, schrijversrechten, spelerswedden) niet voldoende kunnen bevorderd worden, tenzij door een gezamenlijk optreden van alle kringen, zonder onderscheid van politieke, wijsgeerige of godsdienstige overtuiging; m.a.w. dat de stoffelijke belangen dienen verdedigd door een werkelijk algemeen verbond, d.w.z. door een tijdelijk samengaan van de onderscheidene verbonden met 't oog op welomgeschreven doeleinden, bij middel van een afvaardiging der drie verbonden.

Wat echter de zedelijke, dus ook de kunstbelangen betreft, daar dienst de scheidingslijn streng getrokken.

Als geloovige christenen hebben we steeds het beginsel te verdedigen: neutraliteit is een katholiek verboden waar bij een katholiek organisme kan inrichten dat hem dezelfde voordeelen schenkt als een neutrale vereeniging.

Christus heeft immers geleeraard: "Wie niet met Mij is, is tegen Mij" en Z. H. Paus Pius XI heeft in Zijn jongsten wereldbrief Quos primas ten gepasten tijde den rechtstitel van Christus' Koningschap andermaal verkondigd. Geen wonder derhalve dat Hij mede besluit: "De pest van onze dagen is: het zoogenaamde laïcisme mét al zijn dwalingen en verderfelijk streven".

Christus' Koningschap omvat alle uitingen en verhoudingen van den mensch, als persoonlijk én als sociaal wezen.

Neutraliteit is trouwens onbestaanbaar: vroeg of laat rijzen er moeilijkheden op, komen er beginselen in 't gedrang, dringt de innerlijke oneenigheid door. De gewone man zal het meestal niet eens opmerken dat er princiepen in kwestie zijn en daarin schuilt dan ook het groote gevaar.

Neutraliteit is gevaarlijk omdat de kleurloosheid, de beginselloosheid in zake een gedeeltelijke levensuiting, hier bepaaldelijk: het tooneelwezen, ook voor de katholieke leden der neutrale [???] vereenigingen allererhand voert tot dezelfde karakterloosheid op ander terrein, b.v. op gebied van kunst over 't algemeen, van lectuur, van vereenigingswezen, enz.

Neutraliteit is onzin voor een katholiek geloovige. Waarom onszelf verminken? Waarom het glorielicht van ons geloof onder den domphoren uitgehoord? Waarom als halfblinden optreden? Waarom lafhartig de vlag onzer overtuiging in den diepen broekzak gestoken?

Om anderen ter wille te zijn? Zij eerbiedigen ons echter veel meer wanneer wij kordaat voor onze wereldbeschouwing uitkomen.

Om de algemeene belangen van de tooneelkringen te bevorderen? Neen, waar die op 't spel staan, worden ze beter of uitsluitend door eigen organisatie behartigd of zooals we boven verklaarden: door gebeurlijke verstandhouding met andere groepeeringen en gezamelijk tijdelijke optreden onder leiding van een bestuur, aangesteld door de onderscheidene verbonden.

Besluit: A.K.V.T. kan geen voorstander zijn van "Het Nationaal Tooneelverbond" zooals het thans werd opgevat, maar is ook geen tegenstander van een echt nationaal verbond, op nieuwen, vasteren grondslag

Jan BERNAERTS