Men schrijft ons:

De creatie van "Voor God en den Evenmensch", een spel in 3 bedrijven van P. Van Waes, door de Tooneelafdeeling van den Katholieken Kring te Hamme, wekte grooten belangstelling.

Het wil me maar niet over het hart dat dit nu juist een lofartikel worden zal over "Voor God en den Evenmensch", ik bedoel de flinke tooneelgroep van dien naam, die het spel van P. Van Waes "Voor God en den Evenmensch" voor 't eerste opvoerde.

"Voor God en den Evenmensch", de tooneelafdeeling, is zeker een gewichtig personnadje: daar staan, en zijn mooie uitslag in de A.K.V.T.-wedstrijden, en zijn tweede plaatsverovering op het Provinciaal tooneeltornooi, in November l.l. te Aalst gehouden, en zijn gunstig bekende positie, heel vooraan in de rij der strijdenden om tooneelverjonging in Vlaanderen zeker borg voor. Maar, juist die voornaamheid, - het complexe van eigen-eer-hoog-houden en het heilig ideaal het volk dichter bij de Schoonheid te brengen, - legt wel eens verplichtingen op waaraan een maatschappij, - hoe technisch en moreel-sterk zij dan ook weze, - niet altijd ten volle kan voldoen.

Papieren-eeden van auteurs en spelers en regisseurs, hoeven we wel niet ernstiger op te nemen dan ze waard zijn: Het is een nuchter feit. Er wordt te veel aan experimentatie gedaan! Dat moest iedereen inzien, - ook Zondag laatst, - en daadwerkelijk voelen bij de paar "novitäten", die "Voor God en den Evenmensch" bij zijn creatie riskeerde. Ik noem hier terloops maar het voorzetten van het spel binst de poozen.

Bij 'n eerste zicht lijkt zoo een experiment logisch en gewettigd: de verkregen stemming niet ten volle laten breken door geroesmoes in de wandelgangen of het klassieke "emotie doorspoelen" aan de herberg-toog. Bij dieper toekijken echter lijkt het heel povertjes; 'n volledig gemis aan goed begrijpen van het broze psychologisch-mekanisme van wat bij een publiek "stemming" heet.

De meest elementaire wetten der suggestieleer zullen ons zeggen dat, door het feit alleen dat het publiek, als individu genomen, in die zaal, naar die vertooning komt, we al een vijftig-procents-voorsprong hebben op de eenvoudigste proeve van hypnotisme door 'n "sommiteit" op 'n welkdanig sujet uitgevoerd: de goede wil is er!

Voeg daarbij de suggestie van tooneel, van licht en spel en "last not least" de verbale suggestie: de essentie van de proef, en de verklaring ligt bij de hand waarom het publiek (het individu), niettegenstaande 'n verschuivende stoel, 'n krakend bonbon-zakje en de duizend-en-één oorzaken van stemmingbreken zóó op het tooneel als in de zaal, zijn zoo ras gebroken als weer aangeknoopte hypnose-toestand behouden blijft.

Ik vind, er zijn maar weinig reden om het publiek, het proefkonijn en ten slotte, de "dupe" van de heele historie te laten blijven.

De psychologische conclusies van al die tooneel-experimenten zullen nu dra wel toelaten zoo het publiek zelf niet nog eerst reageert: ik denk aan het zoowat overal heerschend "malaise" van schraal gevulde talent, de vaste wetten voor het Tooneel der Toekomst, zooniet dan toch voor het tooneel van heden, vast te stellen.

Dit alles neemt nu wel niet veel af van de verdiensten van "Voor God en den Evenmensch", die "con amore" - of was het de aanwezigheid der Jury (Tornooi voor den Bisschoppelijken Beker) of vooral die van den auteur van het stuk? - die in alle geval dus met een lofwaardigen ijver en een werkelijk schoon ensemble het lastige werk "Voor God en den Evenmensch" voor het voetlicht brachten.

Voor 'n beoordeeling van het stuk verklaar ik me gaarne onbevoegd. Het is 'n geweldig [???] iets, lijkt het ten minste op 'n eerste zicht: gecondenseerde actie en nog meer gecondenseerde psychologie.

Nergens 'n steunpunt: 'n filmvisie: hier en daar, en dan nog maar terloops 'n scherper geobjectiveerd moment. Voor de rest een "vollé artistique" waar ge maar het uwe moet uitrapen. Een toeschouwer naast me zei schalks - en ik vond het als gecondenseerde gedachte van al die condensatie, oprecht passend: "Ma foi, je vois bien quelque chose..." (de rest vult ge zelf wel aan).

"Voor God en den Evenmensch" - de tooneelafdeeling - gaf 'n staaltje van haar kunnen, maar - Tooneelafdeeling van den Katholieken Kring te Hamme, dit is nu absoluut niet kwaad bedoeld, - er is in Vlaanderen nog wat meer te doen dan ruiten uit te gooien! Er is den gulden middenweg - die loopt tusschen het drakerig-sentimenteel tooneel van vroeger en de uitgesproken avant-garde-experimenten van nu - waarlangs ge uw volk leiden moet dichter en echter tot de Kunst: de genaakbare Schoonheid!