Wij kunnen niet vinden dat deze legende aan den roem, van Molnar luister zal bijzetten.

Dit stuk is integendeel een mislukking, zoo ongeveer op heel de lijn. Wij kunnen Molnar gemeten in zijn blijspelen, hier, waar zijn greep strekt naar psychologische problemen waarachtig ook een wijsgeerige tendens, kan hij alleenlijk den indruk verwekken een gewikst virtuoos te zijn, een handig voormekaarbrenger van banaliteiten. Julie en Liliom die uit het leven van alle dagen werden opgediept, krijgen hier de gestalte van opper-menschen, dan als hun sentimentjes er toch maar zijn van zeer laag bij de grondsch allooi. Het heele stuk staat geschraagd op het volksgezegde der schoenen uit de voorgeborchten: mijn vrijer slaat mij, doch hij ziet mij gaarne. Op dit thema neemt Molnar zijn aanloop en hij transponeert zijn figuren in een bovennatuurlijk licht.

(Het stuk is tweeledig: een realistisch en een factisch zinnebeeldig gedeelte. Wij kunnen het realistische gedeelte onvoorwaardelijk loven; en om zoo te zeggen Retrospectief gemeten. Dat is meesterlijke genrekunst van naturalistische herkomst. Het foortooneel b.v. is zeer geslaagd, Evenzoo de diskussie der twee dienstmeisjes (Julie en Marie) betreffend de herkenningsteekens van den waarachtigen soldaat.

Maar Molnar kantelt in de parodie waar hij het hiernamaals voorstelt als een groot politiekomissariaat, dat van de aflijvigen rekenschap vraagt omtrent hun gedragingen op aarde.

Van dit oogenblik af trouwens, gaat het stuk in dalende lijn, om te eindigen op een uiterst zwak slottooneel. Misschien was het gegeven van deze legende te strak om Molnar toe te laten er zijn gaven op te ontspinnen.

Vooraleer wij de vertolking bespreken, moet ons van het hart, dat de vertaling van Adolphe Engers hier spijtig werd verminkt. Charles Gilhuys heeft het noodig geoordeeld het stuk te localiseeren, dat wil zeggen te vervlaamschen. Daarin is hij slechts ten deele gelukt. In de vertrouwelijke praatscènes werden «ge» en «gij» gebruikt. Maar specifiek Nederlandsche uitdrukkingen werden deels behouden, deels vervangen. Wij hoorden o. m. zeggen: de conducteur van de trein, de locomotief spuugt, en daarnaast: zij grijst (voor weenen) en ik heb het mes gerat (voor gegapt) . Dat alles gaf een uiterst onsmakelijken taalhutsepot, een ware beschaming van alle Nederlandsch taalgevoel. Tegen zulk massacre had de directeur Benoy moeten ingrijpen.

Jan Cammans was als Liliom de gewensehte fluweelen ploert. Zijn type stond te voeten uit geteekend, er zat daaraan geen enkele valsche toets. Naast hem vermelden wij om haar sober spel de Julie van Jenny van Santvoort. Het kwam ons voor dat de naïeviteit van Marie door Ida Wassermann wel een ietsje gekunsteld beredeneerd werd voorgebracht. Jeanne de Coen als de bazin van den mallemolen was een kordate verschijning. In schilderachtige tinten stond de vrouw Hollunder van H. De Vreker.

Jef Verlinden bracht, met Fiscur een onbetaalbaar type van spadrillenlooper. Ch. Janssens was een leuke fotograaf. Jozef Gevers bracht in Wolf Beifeld een bescheiden, onbeholpen Joodje, vooral het tegenspel met Ida Wassermann kwam prettig tot zijn recht.

Edward Gorlé was een pootig kassier en W. Condès een verliefde houtdraaier. De overigen bedierven niets.

Van het schermenontwerp Lode Seghers verkozen wij zijn soberheid van zijn hemelsch kommissariaat, en de jaarmarkt bij den aanvang, die een zeer kleurig tafereel opriep.

De belichting was niet altijd in orde. Vooral de schijnwerpers op de gallerij kwamen doorgaans een ietsje te laat. Wij weten niet waarom het noodzakelijk was de muzikale illustratie van D. Sternfeld over te laten. Een spelleider met eeltige muzikale kennis had het net zoo goed kunnen doen, venmits wij enkele bekende arias te hooren kregen.

Kortom: wij zijn van oordeel dat de waarde van Liliom wel eenigszins over het paard werd getild.

V.J.B.