Mijn goede vriend Victor de Ruyter opent een enkwest over de toekomstmogelijkheden van ons Nationaal Tooneel. Hij heeft verzuimd me om mijn advies te vragen maar ik verzuim niet, het hem te geven.

Ziehier dus punt na punt mijn antwoord op de door hem gestelde vragen:

I.

V.: Bestaat er een theatercrisis?

A. : Bestaat de zon?

V. : Waaraan is zij eventueel te wijten?

A. : Lees in PAN de nabeschouwingen over het afgeloopen seizoen. Kappersalons en modemagazijnen zijn de geduchtste mededingers van het tooneel. Als de dames niet langer verplicht wordt in soireekleed en gepermanent in den schouwburg te verschijnen zal de toeloop net als die van de bioscopen grooter zijn.

V. : Is het vroeger anders geweest ?

A. : Ja!

V. : Wat is dan het verschil tusschen vroeger en nu?

A. : De bioscopen zetten een pad in den korf van den tooneeldirecteur.

V. : Wat moet er in algemeenen zin veranderd worden ?

A. : De kleedkamers afschaffen.

V. : Is de huidige periode niet een phase in de logische ontwikkeling van ons opkomend tooneelleven ?

A. : Een crisis kan toch geen ontwikkelingsperiode zijn, enkel gewoon een inzinking. Let wel: het tooneel in zich maakt geen crisis door. Het stond sedert Dr. de Gruyter te Antwerpen als nooit te voren op een hoog artistiek plan.

V. : Staat zij als zoodanig hooger dan de voorgaande en zijn er teekenen aanwezig dat de volgende periode weer op een hooger plan zal staan ?

A. : De Ruyter, neem toch de beantwoorders van uw enkwest niet voor waarzeggers en weerprofeten.

II.

V.: Wat mag van den K.N.S. als eersten schouwburg in Vlaanderen met het oog op de kultureele toekomst van ons volk worden verwacht?

A. : Dat er degelijk werk dégelijk zou worden gespeeld.

V. : Wat is de rol van den K.N.S. ?

A. : Tooneelspelen.

V. : Is een schouwburg die beantwoordt aan den door U gestelden eisch leefbaar?

A. : U meent levensvatbaar? Ja gewis.

V. : Moet de K.N.S. op eigen kracht kunnen leven?

A. : Liefst ja, maar eventueel ook neen.

V. : Indien niet, moet hij dan als een nationaal instituut voar volksverheffing aanzien worden, zooals de musea bijv. en op Staatskosten worden onderhouden of hoe moet de onderneming worden gefinanceerd ?

A. : Dat een muzeum een instituut voor volksverheffing is wist ik niet. Ik noem het een doodenhuis voor de kunst. De schouwburgdirecteur moet van de Stad machtiging krijgen, onaangezien de geldelijke mogelijkheden, een repertoire saam te stellen dat over heel de lijn als prima mag gelden. Het tekort van wat men noemt de uitbating zou geen persoonlijke schuld van den bestuurder moeten zijn, maar door de Stad worden bijgepast. Een Atheneumprefect staat toch niet aansprakelijk voor het deficiet van zijn instelling.

V. : Hoe moet in den vorm, dien U voorstaat, het publiek worden gerekruteerd?

A. : Het publiek moet niet worden gerekruteerd. Wat is dat voor onzin: die pedagogische dienstplicht voor schouwburggangers. Ronselt de bioscoop bezoekers? Hij maakt reclame. Dat moeten de schouwburgbestuurders ook leeren.

III.

V. : Ontbreekt het den schouwburg zooals hij thans door om 't even welke direktie wordt beheerd, niet voortdurend aan voldoende bedrijfskapitaal?

A.: Ik ken de activa van den schouwburgbestuurder niet en de vraag lijkt mij oninteressant.

V. : Moet volgens U de directeur een ambtenaar zijn met de daaraan verbonden financieele verantwoordelijkheid van het stadsbestuur ?

A. : Natuurlijk.

V. : Is de positie van de directie onder de huidige omstandigheden -- vrijwel geheel ontbreken van concurrentie -- niet te gemakkelijk?

A. : Bij God neen! Alleen idealisten, die niet terugschrikken voor een financieele strop, aanvaarden nu het bestuurschap.

IV.

V. : Acht U het actueele weeksysteem verkieslijk boven het repertoiresysteem of omgekeerd?

A. : Als enkeling, dus als de man uit de straat interesseert mij het toegepaste speelstelsel niet. Als er een degelijk werk wordt voorgebracht ga ik kijken.

V. : Vindt U dat de K.N.S. ook in de Zomermaanden zou moeten spelen?

A. : Zeer zeker. Maar dan eerst de gulden bonbondoos afgebroken, en gezorgd voor een frissche zaal en ventilatie.

V. : Moet ook op Dinsdag en Vrijdag worden gespeeld?

A. : Alleen de heer Benoy zal U daarop kunnen antwoorden. Hij kent toch ebbe en vloed van zijn publiek.

V. : Mogen in den K.N.S. ook dilettantenvoorstellingen gehouden worden?

A.: Waarom niet, als zij het gewone repertoire niet verdringen.

V. : Moeten dilettant en vereenigingen officieel worden gesteund?

A. : Inzake steun mag de K.N.S. wel de eerste kans krijgen, niet?

V.

V. : Moet de K.N.S. naast het loopende repertoire ook een vast klassiek repertoire vormen?

A. : Een vaste stukkenreeks voor bestendige jaarlijksche hernemingen bepalen lijkt mij ongewenscht. Maar er moet jaarlijks met volle grepen in het klassieke repertoire worden geput.

V. : Hoe moet de K.N.S. het ontstaan van een Vlaamsch repertoire in de hand werken?

A. : Heelemaal geen taak voor den schouwburg. Als Zuidnederlandsche schrijvers degelijk werk schrijven, zal de bestuurder het wel monteeren.

V. : Is het mogelijk door herbewerking of heropvoering van Nederlandsch werk uit het verleden een basis voor nationale traditie te vormen?

A.: Nogal nevelig gesteld, die vraag. Wat een oud Nederlandsch tooneelspel met traditie te maken heeft snap ik niet. Wordt met nationale traditie bedoeld rasgeest of zoo? Oud Nederlandsche stukken mogen natuurlijk ook hun kans krijgen, maar om hun intrinsieke waarde, vrij van bijbedoelingen.

V. : Met welke middelen is ev. zoo'n repertoire leefbaar te maken?

A. : Als dit repertoire zijn eigen levensvatbaarheid niet bewijst is het onzinnig naar middelen uit te kijken om het kunstmatig te bezielen.

VI.

V. : Wordt de gepresteerde arbeid van het gezelschap onder het huidige systeem van om de week één nieuw stuk niet te veel clichéwerk ?

A.: Er wordt stellig bedoeld door clichéwerk eenvormige eh kleurlooze prestaties. Het is natuurlijk voor ons gezelschap een krachttoer, maar ik moet zeggen dat het resultaat vrijwel bevredigend is.

V. : Acht U uitwisseling van het gezelschap in zijn geheel of van een of meer acteurs gewenscht?

A. : Neen. De homogeneiteit van het gezelschap laat geen hiaten toe.

V. : Moet daarvoor alleen in eigen land naar geschikte krachten wordien gezocht of moet ook aansluiting gezocht worden bij Nederland ?

A. : De krachten moeten aangeworven worden over heel het Nederlandsch taalgebied.

V. : Kan er iets gedaan worden om het vakkundig peil van het gezelschap op te voeren?

A. : Het stellen Van deze vraag duidt erop dat de Ruyter het vakkundig peil van ons gezelschap minderwaardig acht. Hij is nogal streng. Als iets onzen spelers niet mag genegeerd worden is het juist stielkennis.

VII.

V.: Kan een Verbetering van de technische inrichting van den schouwburg het bezoek bevorderen?

X. : Het ideaal zou zijn den schouwburg voledig modern om te bouwen.

V. : Moet alleen nadruk gelegd worden op zuivere akteurprestaties, of moet ook in de richting van kijkstukken worden gewerkt?

A. : Het onderscheid is mij niet duidelijk. Door de differentieering als hierboven moet ik veronderstellen dat de heer de Ruyter meent: bij kijkstukken kan niet over akteursprestaties worden gewaagd.

V: : Zouden grootsch opgezette voorstellingen twee of driemaal per seizoen bijv. de belangstelling bevorderen?

A. : Een degelijke voorstelling is een grootsch opgezette voorstelling. Maar wat de Ruyter door dit pompeus praedicaat bedoelt is waarschijnlijk gala. Nee, geen gala. Dat is toch maar voor matuvus.

VIII.

V. : Moet de K.N.S. de bioscoop in het genre van reklame volgen of moet hij andere wegen kiezen? Dewelke?

A. : Een andere weg is bijv. het maken van reclame in de bioscopen.

IX.

V. : Biedt de inrichting van den K.N.S. voldoende comfort aan ons publiek?

A. : Wat voor een vraag! Wie wandelt graag door spelonken?

V. : Is de aanblik van den schouwburgingang niet een beetje al te somber en al te verdekt opgesteld in vergelijking met de tapageuse kino-entrées?

A. : Dat «beetje al te somber» is kostelijk. De levensteekenen van den schouwburg naar buiten kunnen niet fel genoeg doorbreken.

V. : Is er wel voldoende belangstelling bij het publiek? Waarom niet?

A. : Ligt hoofdzakelijk aan reclametekort.

V. : Waarom komt het zg. mondaine publiek niet naar den schouwburg?

A. : Van mondain publiek spreken te Antwerpen is nogal gewaagd. Maar zelfs indien het er was mocht het voor mijn part gerust wegblijven.

V. : Waarom blijft het proletariaat weg?

A. : Ik ken alleen schouwburgbezoekers. Proletariaat is een meetingterm. Wil de Ruyter het Marxparool wijzigen in: Proletariërs, bezoekt den K.N.S.?

V. : Kan uit syndicaten of vereenigingen publiek worden gerekruteerd?

A. : Een schouwburgbezoeker, die syndicalist is, moet als zoodanig natuurlijk niet worden geweerd.

V. : Kunnen schoolvoorstellingen iets opleveren?

A. : Hoe wordt dat bedoeld? Financieel of artistiek? Financieel geen nagel. En voor de kinderen blijft het een recreatie, die natuurlijk wel van aard is om op hum latere vorming in te werken.

V. : Waarom wordt de schooljeugd bijv. wel den weg naar de Zoo geleerd en niet naar den K.N.S. ?

A. : De animalische vergelijking is voor onzen schouwburg niet bepaald vleiend. De K.N.S. is, mocht de Ruyter er aan twijfelen, oneindig meer waard dan een diergaarde.

V. : Hebt U bepaalde suggesties met het oog op het rekruteeren van het publiek?

A. : Lees in PAN de nabeschouwingen. Die kent heel het Vlaamsche intellekt. De Ruyter's vraag is dus overbodig.

V. : Is een vereeniging van schouwburgbezoekers gewenscht en hoe moet deze zijn?

A. : Willen bepaalde schouwburggangers zich vereenigen zooals bijv. de Vroolijke Tonners, dan zal niemand hun dat verhinderen. Maar dat heeft met het leven van den schouwburg niets te maken.

De eenige ernstige vraag die in heel dit vrij heterocliete enkwest voorkomt; is deze betreffend de deelachtigheid van de Stad in de schouwburgbegrooting.

Geen subsidies. Wij vragen deze substantieele toegevingen vanwege het magistraat:

1° De stad verleent machtiging aan den schouwburgbestuurder, om artistiek gesproken het nee plus ultra te bieden van de tooneelletterkunde.

2° Het eventueel batig saldo is te haren gunste. Het eventueel nadeelig saldo is te haren laste.

Worden deze saneeringsmaatregelen van kracht, dan blijkt meteen al het gedisserteer, waaraan de heer de Ruyter zich dacht te moeten wagen, volkomen overbodig. Victor J. BRUNCLAIR.