In een inleidend artikel tot zijn nieuw werk geeft Jos Janssen zijn recept om tooneelwerken te schrijven: ge neemt een of ander gebeuren uit een provinciestadje (zooals thans) of van het platte land (zooals in "De Wonderdoktoor") bij voorkeur met zoo scherp mogelijke lokale kleur, voeg daarbij "nog een klein beetje fantasie en 'n beetje routine en ge hadt het evengoed kunnen schrijven". Ware het maar zoo eenvoudig en hadden onze tooneelschrijvers maar zooveel fantasie als Jos. Janssen, dan zou onze toneelliteratuur er thans zoo armbloedig niet uitzien en zouden meteen de schouwburgdirecteurs niet hoeven te schrikken en te beven, telkens wanneer zij er toe besluiten een nieuw oorspronkelijk werk op te voeren.

Wij wenschen echter de directeur van den K.N.S. niet te volgen, wanneer zij de toeschouwers zoo nadrukkelijk aanbeveelt niet aan de "De Wonderdoktoor" te denken, wanneer zij naar "De klucht van den braven Moordenaar" komen kijken. Er bestaat meer dan voldoende aanleiding om bij deze gelegenheid den triomf van Janssen's eersteling in herinnering te brengen. De verwantschap tusschen beide spelen is inderdaad opvallend en alle elementen die er toe bijgedragen hebben om den triomf van "De Wonderdoktoor" te verzekeren, zijn ook thans met onmiskenbaar talent en voortreffelijk aangewend.

"De Koning drinkt" was ietwat ernstiger, en "Heldendorp" is daarna als een intermezzo voorgekomen om de versteviging van de techniek van den auteur te bevestigen. "De Klucht van den braven Moordenaar" heeft opnieuw maar voor doel het publiek te amuseeren en slaagt daarin op zo'n wijze dat het succes zich van in het begin reeds op nadrukkelijk wijze afteekende. Het gegeven is gewoon banaal haast: het gevang van Veurne staat leeg, wat niet alleen het personeel maar ook de bevolking tot wanhoop stemt. Onverwacht en op het uiterste oogenblik wanneer de vrees voor afschaffing der instelling grooter wordt, krijgt het een kostgast en wel een van moord beschuldigd jongmensch. Dat deze onschuldig is aan het misdrijf, dat bovendien nog maar 'n ongeluk blijkt te zijn, en al maakt hij zich dan toch schuldig aan liefde voor de jonge en aanminnige dochter van de cipier. Wat het geluk voor beiden met worden, is ten slotte slechts bijzaak. De waarschijnlijkheid wordt daarbij zooveel geweld aangedaan, dat men er zich haast zou kunnen aan ergeren. Dat alles is evenwel louter aanleiding voor Jos. Janssen om zijne humorrijke opmerkingsgave ten toon te spreiden, en met schalkschen spot de Veurenaars en heel wat meer nog 'n kleedje te passen. Het zwaartepunt van dit nieuwe stuk ligt hem dan hoofdzakelijk in de kleurigheid waarmede ieder der optredenden rijkelijk voorzien is, en de ironie die zoo uitbundig en over alles uitgespreid wordt, dat er finaal niemand of niets tegen 'n spottende pointe van Janssen gevrijwaard blijkt.

Bril de koetsier is misschien 'n nieuwe incarnatie van Manten Boone. Ook zijn mond loopt over van volksche philsophie, die iedere tegenspraak uitsluit, en waar hij voortdurend Salomon als de schutsengel van zijne wijsheid inroept, verwerven zijne uitspraken en beoordeelingen - die vrij naar Salomon bewerkt zijn - een uitzicht van verbluffende orakels, die in stijgende lijn bekoorlijk blijken. Daarnaast is de figuur van de cipier een ideale tegenhanger. Zijne wijsheid wordt door het louter materieele bepaald, en in de twee middenbedrijven vooral vormt zijn optreden het waarachtig middenpunt, waarop al het overige samenstroomt. Enkele andere figuren nog hebben de bijzondere zorgen van de auteur genoten, zooals b.v. de dokter die in alle patiënten geestelijke afwijkingen meent te ontdekken, die onverantwoordelijkheid voor gevolg hebben, en vooral de beide advokaten, waarvan de eene zijn beroep als 'n politieke wipplank beschouwt, en de andere volledig akkoord gaat in 't Nederlandsch te pleiten, vanwege het "pour les Flamands la même chose"!

Dit nieuwe stuk van Janssen is er een waar ge moet naar kijken en luisteren zonder aan iets anders te denken en dat ge als eene voortreffelijke ontspanning moet en kunt onthalen. Van den aanvang reeds is het gespeend van goede zetten, en leuke vondsten. Om de meest kenschetsende aan te halen is men haast verplicht het heele werk over te schrijven. Men verkneukelt zich voortdurend als de administratie en hare trawanten over den kam gehaald worden, vooral als men veel met haar in betrekking komt, en verheugt zich even sterk als daarna de politiek, schurftige bankiers en al wat er in de laatste jaren de aandacht getrokken heeft aan de beurt komen. Op sommige oogenblikken lijkt het wel 'n revue, maar dan een in treffelijke vorm, die zoo speciaal op het huidige moment afgestemd is, dat zij later alleen maar retrospectieve zou kunnen bewaren.

Aan de traditionele amoureuse verwikkelingen heeft de auteur niet veel tijd verspild. Het blijkt trouwens hoegenaamd niet noodzakelijk tenzij om aan het stuk het gebruikelijke "happy end" te bezorgen.

Er zijn in dit stuk enkele momenten die langdradig schijnen, vooral in het tweede bedrijf waar bovendien blijkbaar moeizaam naar een passend slot gezocht werd. Het herhaald optreden van de groep leveranciers werkt die indruk in de hand, maar is ten slotte toch niet bepaald storend, noch hinderlijk om het plezier in eenigermate te verminderen.

Onder de leiding van Joris Diels werd van dit stuk eene kleurrijke voorstelling gegeven, waar alles nog niet precies gesmeerd liep, maar waarmede toch de auteur op voortreffelijke wijze gediend werd. Er werd echter 'n taaltje gesproken dat zoowat het midden hield tusschen beschaafd en beschaafd Antwerpsch, met tusschendoor enkele klanken uit de streek van Veurne. Daardoor werd een eigenaardige tintje temeer aan de voorstelling gegeven. Aan het hoofd der vertolking stond eens te meer Jan Cammans. Als cipier was hij ditmaal volkomen op dreef. Hij was treffend getypeerd en vond in eigen inspiratie nog talrijke gegevens om deze figuur ook tot een persoonlijk succes te maken. Daarnaast vermelden wij gaarne Robert Marcel als de gemoedelijke koetsier, die van den auteur nog maar de gelegenheid zou moeten krijgen om eens uit z'n slof te springen. Arthur Van Thillo teekende een duike directeur met voortreffelijk mimisch spel, terwijl Rany Augenot opnieuw met een onnavolgbaar type voor den dag kwam. Zijn advokaat de Saint-Hubert verwierf terecht 'n open doekje bij ieder van zijne verschijningen. Ook Edward Gorié als meester Lootens toonde zich van zijn beste zijde. De overigen hebben zich eveneens meer dan gewoon verdienstelijk ingespannen, niet alleen om een sluitend ensemble te vormen, maar tevens om ieder figuur zoo nadrukkelijk mogelijk uit te teekenen. Alleen Helene van Herck slaagde daar niet volkomen in, wat evenwel in hoofdzaak aan de auteur te wijten is, die Anneke inderdaad als een verloren schaap behandeld heeft.

De dekors naar ontwerp van Lon Landau waren treffend, en dit van het tweede bedrijf was zelf op zeer vernuftige wijze samengesteld.

De bijval werd op nadrukkelijke wijze betuigd, en bij het einde werd ook de auteur op het tooneel geroepen, waar hem te midden zijner vertolkers eene hartelijke ovatie te beurt viel.

Aan "De Klucht van de braven Moordenaar" heeft de K.N.S. een nieuw succeswerk, dat naar onze meening eene lange reeks opvoeringen te gemoet gaat.