Samenstelling van het Gezelschap

Orkestmeesters: Fl. Bosmans, H. Biels, Van Raalte (als gast),

Hoofdregisseur: F. Derickx,

Regisseur: G. Cauwenberg,

Balletmeesteres: Mevr. O. Hallez,

Solisten: Mej. Tylda Amand, Mej. Jacobs, Mej. L. Autin,

Tenoren: J. Sterkens, J. Ordeman, E. Loos, G. Vercamer, Faniard (als gast),

Baritons: G. Harmsen, W. Keizer,

Bariton-Bas: V. Jans,

Bassen: G. Wouters, B. Tokkie, K. Schmitz,

Sopranen: B. Briffaux, F. Hougaerts, Fr. Bruylants, J. Calewaert, M. Ségard, B. Dasnoy (als gast), E. Kesner,

Mezzo-sopranen: R. Christiane, I. De Borger.

De naweeën van het in April uitgebroken conflict hadden den heelen Zomer doorgewerkt, en enkele dagen slechts vóór dat ze hun seizoen moesten openen, stonden de heeren Derickx en Tokkie voor dézen fraaien toestand: dat ongeveer de helft van hun gezelschap — en dan uitsluitend mannen! — liever dan hun verbintenis met hen na te leven, hun een proces aandeden wegens contractbreuk — altijd nog om de kwestie van die halve maand.

In eerste instancie hadden de aanleggers dit geding gewonnen, en zooals we in het nummer van 5 September 1931 van het « Antwerpsch Tooneel » schreven, had op 22 Augustus alléén nog maar een mirakel de heeren Derickx en Tokkie kunnen redden.

Hun tegenpartij had haar grofste geschut tegen hen opgesteld. Die 22ste Augustus was een Zaterdag en in den voormiddag, terwijl de heeren Derickx en Tokkie in het theater waren, was ten hunnen huize een deurwaarder verschenen die, tot betaling van de schadeloosstelling waartoe ze verwezen waren, heel hun boeltje was komen opschrijven. En daar hij vond, dat er uit den verkoop niet genoeg zou te halen zijn, een brandbriefje achterliet, de bestuurders inviteerden om denzelfden dag nog te verschijnen voor de Handelsrechtbank, teneinde er hun failliet te hooren uitspreken.

En... toen gebéurde het mirakel. Naast de booze fee, heeft bij het bed der Vlaamsche Opera altijd de goede fee gestaan.

Vóór dat de avond was gevallen, lag een bedrag van 120.000 fr. goed en wel als waarborg op een bank gedeponeerd, in afwachting dat de rechtbank in hooger beroep over de zaak zou beslissen.

Zij die alzoo als reddende engelen zijn opgetreden en verhoed hebben, dat het schip der Koninklijke Vlaamsche Opera in de justitieele modder zou gestrand liggen, den dag zèlf dat ze haar deuren moest heropenen, zijn Mevr. Wed. Louis Sheid en de heeren Willy Friling, Henri Fester, François Franck, Louis Franck en Enrique Mistler.

Als de heeren Derickx en Tokkie de heengegane krachten, onder wie vele van het eerste plan en die het kostbaarst voor het repertorium waren, toch zoo goed mogelijk hadden kunnen vervangen — aan den tenor Faniard en de baritons Jans en Harmsen hadden ze zelfs een bijzonder goeden « pak » gedaan ! — en binnen enkele weken erin geslaagd waren om voor hun eerste dagen « Prinses Zonneschijn », « De Bruid der Zee » en zelfs « Tristan en Isolde » — en als operette « Frederika » — speelklaar te zetten, kwam er weer een kink in de kabel. En niet zoo'n kleine, dezen keer !

Het was alsof men, het koste wat het wilde, hun directorialen dood gezworen had.

Het geval was thans, dat er in het Syndicaat der Toonkunstenaars een twist ontstaan was, die tot een scheuring had geleid, en daar de afgescheurden grooter in getal waren dan de achtergeblevenen, beweerden zij de meeste rechten te hebben op den titel en de archieven van het Syndicaat.

...En de anderen te mogen beschouwen als de dissidenten.

En daar zij het orkest van de Vlaamsche Opera vormden, op slechts een half dozijn van deze « dissidenten » na, eischten ze, dat dezen verwijderd zouden worden.

Tot zóólang zouden ze niet spelen.

Onder de vele goede redenen, die de heeren Derickx en Tokkie meenden te hebben om niét op dit ultimatum in te gaan, was deze : dat zij daardoor gezondigd zouden hebben tegen de wet. En deze meening werd naderhand volkomen bevestigd door de Rechtbank, die de ontslaggevende instrumentisten, wegens contractbreuk, tot een zeer zware schadeloosstelling aan hen veroordeelde.

Maar in afwachting stonden ze dan toch zonder orkest, en het zou de heer Flor Bosmans zijn, de voorzitter van de achtergeblevenen in het Syndicaat, die in dezen hoogen nood als redder voor de zaak zou optreden.

Het toeval wilde dat het orkest van de Fransche Opera schier geheel uit leden van zijn vereeniging bestond, en daar de Fransche Opera pas twee weken later zou moeten opengaan, zouden deze muzikanten dan maar die twee weken in de Vlaamsche Opera komen werken, terwijl de heer Bosmans den een nieuw orkest samenstellen zou.

Toen 't echter zóóver was, meende Julius Schrey zich met de heengegane orkestleden te moeten solidariseeren, voorgevend, dat hij met een aldus geïmproviseerd orkest geen werk leveren kon, waarvan hij eer kon halen. En toen de directie dan zijn maatstok den heer Sternfeld had aangeboden — en deze hem reeds had aanvaard — ontvingen ze, denzelfden avond nog, een telegram waarin hij voor den post bedankte.

Onder deze omstandigheden meenden de heeren Derickx en Tokkie dat er geen denken kon zijn aan een openingsavond met « Prinses Zonneschijn » en stelden daarvoor « Bruid der Zee » in de plaats, terwijl de heer Bosmans zich sterk maakte om voor den tweeden avond, ook met het geïmproviseerde orkest, « Orpheus » klaar te zetten.

En voor de leiding van het inmiddels nieuw te vormen orkest — dat liefst met « Tristan en Isolde » zijn vuurproef zou hebben te doorstaan! — werd een beroep gedaan op den bekenden Hollandschen dirigent, Albert Van Raalte. Van dit seizoen dagteekent ook de intrede als Kapelmeester van Hendrik Diels, die met « De Vledermuis » zijn eerste sporen won en hetzelfde jaar al « De Walkure » met Lotte Lehmann dirigeerde.

Een overtuigend succes, waarop dan dadelijk een heropvoering volgde van « Faust » die in 't bijzonder voor den nieuwen Mefistofeles, den heer Jans, een zegepraal werd.

Zooals vantevoren door eenieder aangenomen moest worden, kon een, onder zóó pijnlijk abnormale voorwaarden ondernomen campagne, nooit eene van bijzonder groo-te artistieke beteekenis worden.

De noviteiten hebben zich dan ook bepaald tot twee ontleeningen aan het Italiaansch repertorium van den Royal :

Op Zaterdag 12 December 1931 : « Vriend Fritz », van Mascagni en op Zaterdag 2 April 1932 : De « Bohème », van Leoncavallo.

Verder, bij twee creaties, die aan het operette-repertorium volstrekt geen luister hebben bijgezet :

Op Zaterdag 17 October 1931 : « Vroolijke Oorlog » van Johann Strauss, en op Zaterdag 16 Januari 1932 : « Toni uit Weenen » van Ernest Stefan.

Terwijl, als hun bijdrage tot de huldiging van den Vlaamschen tooneelschrijver Lodewijk Scheltjens, op Zondag 27 December 1931, — des namiddags — de heeren Derickx en Tokkie van zijn zangspel in één bedrijf « De Schabeletter », waarop Cesar Hinderdael muziek had gezet, een uniekgebleven voorstelling deden geven.

De maand December, wanneer zij op eigen risico reeds menige sensationneele « gala's » geleverd hadden : als « Hoffmanns Vertellingen », met Mevr. Ritter-Ciampi, « De Walkure » met Lotte Lehmann, en « Tristan en Isolde », met Lauritz Melchior, was voor hen lang ook alweer niet arm aan verrassingen en emoties.

Al hadden zij nog drie jaar uit te doen, toch besloot het College tot openverklaring van de directie.

Gelijk ook van deze der twee andere stadsschouwburgen.

Zóó dringend was de financieele nood in alle drie — en... in de Stadskas ! — dat burgemeester Van Cauwelaert er een moment aan dacht, voor te stellen, om ze drie jaar lang gesloten te houden, ten einde met het aldus bezuinigde geld daarna de zaken des te grootscheepscher te kunnen héraanvatten !

Den dag, dat door den Gemeenteraad officieel tot het openstellen van de directie werd besloten, was dezelfde waarop de heeren Derickx en Tokkie hun proces tegen de afgescheurde artisten wonnen en waarop de gastvoorstelling van Melchior in « Tristan en Isolde » een hunner meest ophefmakende overwinningen werd in den harden strijd van dit seizoen.

Intusschen hadden enkele vurige belangstellenden in het wèl en wee der Vlaamsche Opera een Vereeniging in het leven geroepen, in den aard van deze welke reeds tot hulpverleening aan de Fransche Opera bestond, en die den titel van « Les Amis du Théatre Royal » voerde.

Deze vereeniging zou heeten « Getrouwen en Abonnenten van de Koninklijke Vlaamsche Opera »; in 't kort: « GAKVO ». — Nadien hebben we onder dit barbaarsche en toch reeds zoo gunstig befaamde woord : « Getrouwen van de Antwerpsche Vlaamsche Opera » moeten verstaan, wat dan zou beteekenen dat de abonnenten er niets meer mee te maken hebben.

.. .Wat nogal logisch is, tenslotte, wanneer de GAKVO al méér en méér een zelfstandige organisatie is geworden, die haar eigen abonnenten heeft.

Zóóver dachten de eerste stichters toen echter nog niet. Het door hen beoogde doel was dan nog slechts : voorstellingen patronneeren met vreemde gasten en daarvoor dan een krachtige propaganda-actie voeren.

En zoo vond de eerste der thans reeds zoo lange en indrukwekkende reeks der GAKVO-vertooningen plaats op Dinsdag 4 Januari 1932 en bestond uit « Carmen », met vier Italiaansche gasten : Mevr. Lucia Abrescia, in de titelrol, Hr Nico Piccaluga, als « José », Mej. Enrica Alberti, als « Micaela » en hr Antonora Reali, als « Escamillo ».

...Terwijl op den dirigeerstoel ook een Italiaan zat : Antonio Parenti.

GAKVO patronneerde dit eerste jaar van zijn bestaan nog : « Lohengrin » met als gast Hendrik Drost, « De Walkure », met Jac Urlus en Lucien Van Obbergh, « Tristan en Isolde », met Mevr. Offermann en Mevr. Annie Konetzny, « Hoffmanns Vertellingen », met Mevr. Ritter-Ciampi en Raoul Girard, « Parsifal », met Tilkin Servais (als Amfortas) en eindelijk « Lohengrin », in een geheel Duitsche, Bayreuth-waardige bezetting : Lauritz Melchior : « Lohengrin », Tanïa Lemnitz : « Elsa », Anny Helm : « Ortrud », C. Treskow : « Telramund » en H. Weber « Koning Hendrik ».

Dit jaar waren er 106 voorstellingen van operas en 71 van operetten.

Toen geen gevolg was gegeven aan de suggestie van burgemeester Van Cauwelaert om voor drie jaar het heele officieele schouwburgbedrijf stop te zetten, wilde de heer Tokkie nog opnieuw zijn candidatuur stellen, maar — moegestreden — zag zijn oude, trouwe vriend Derickx ervan af, en beiden trokken ze zich terug voor den heer Fl. Bosmans, die dan ook op Maandag 1 Februari door den Gemeenteraad benoemd werd.

Ten titel van proef, voor slechts één jaar.

Meteen werd — om hem deze proef te vergemakkelijken — de subsidie verminderd met 120.000 frank : juist hetzelfde bedrag dat de Stad toen bezuinigde, door de toelage aan de Fransche Opera geheel af te schaffen.

Dit laatste seizoen der directie Derickx en Tokkie werd op Zaterdag 23 April 1932 besloten met een ware apotheose ter hunner eer.

Een werkelijk verbazende hulde werd hun in den schouwburg zèlf gebracht, in de « fiere halle » van den Wartburg, wanneer zij denzelfden morgen plechtig ten Stadhuize ontvangen waren geworden.

« Wij hebben, — zoo schreef later Fee Derickx in zijn « mémoires » — met den moed der wanhoop getracht, dit alles te boven te komen, en nu dat we heengaan, na 38 jaren trouwen dienst, meenen wij, dat wij tegenover de instelling, welke ik en mijn vriend mee hielpen over de doopvont houden, onzen volledigen plicht, zoowel op artistiek, als op ander gebied volbracht hebben ».

Laat me hierop een welgemeend « Amen » zeggen.