Het eerste expressionistisch tooneel in Vlaanderen

Paul Kenis, 1924-01-29


Source

Het Vaderland, 1924-01-29


Items that may be related to this text • More...

  1. ◼◼◼◻◻ Lode Monteyne: Willem Putman: "Mama... 1926
  2. ◼◻◻◻◻ Herman van Overbeke: Kantteekeningen bij ... 1924-04
  3. ◼◻◻◻◻ Lode Monteyne: Cyriel Verschaeve: T... 1928
  4. ◼◻◻◻◻ Karel Van de Woestijne: TOONEEL IN VLAANDERE... 1925-02-23
  5. ◼◻◻◻◻ Lode Monteyne: Willem Puteman: "De ... 1926

HET EERSTE EXPRESSIONISTISCH TOONEEL IN VLAANDEREN.

In Het Tooneel, een Antwerpsch weekblad, geeft Paul Kenis verslag van de opvoering van Mama's Kind door Willem Putman in Thienen. Hij schrijft daarin o.a.:

Zelden, en misschien nog nooit, hebben wij zooveel belangstelling voor een première gezien, als voor deze opvoering, door een gezelschap liefhebbers uit een kleine provinciestad, van het nieuwe werk door Willem Putman, waarmee dit gezelschap nu eerlang ook te Aalst optreden zal in den prijskamp voor het Landjuweel.

Reeds te Brussel, in het Noordstation, ontmoeten wij een talrijke groep bekenden: letterkundigen, dagbladschrijvers en tooneel-liefhebbers: Fernand Toussaint, bestuurder Poot met de heeren Magdelijns en Colassin, Jaak Ballings, van Hoogenbeemt, dr. Karel Geerts. enz. enz.

Te Thienen zelf vinden wij de drie schuldigen zelfs: Willem Putman, Karel Maes en Perceval -- auteur, regisseur en komponist -- met Herman van Overbeke; wat later treffen wij bestuurder Wynans uit Antwerpen met zijn regisseur Louis Devriendt; dan verder Maurits Roelants, Reimond Herreman, en nog talrijke andere letterkundigen, jongeren vooral, allen benieuwd om deze opvoering met "expressionistische enscenering" bij te wonen; de eerste maal -- voor zoover wij weten ten minste -- dat wij in Vlaandoren ook het expessionisme op het tooneel zullen te zien krijgen.

Laat het ons maar dadelijk zeggen : deze opvoering is -- volgens onze bescheiden meening althans -- een groot succes voor het expressionisme geweest; de nieuwe richting heeft haar recht op bestaan bewezen. Of, daar wij het woord "expressionisme", zooals trouwens alle "ismen", uit den boozc achten, daar het veel te gemakkelijk aanleiding tot begripsverwarring kan geven, willen wij onze gedachte even duidelijker omlijnen:

Deze nieuwe regie en deze wijze van ensceneren, waarbij er in het spel minder gestreefd wordt naar trouwe natuurnaboots ing dan naar het bekomen van lijn en stijl:

waar stem en gebaar en intonatie sommige passages onderlijnen; waarbij de oude schermen vervangen worden door soberder dekors waarvan de strakke lijnen en frissche kleuren alweer stijl en stemming scheppen; waarbij er overvloedig gebruik gemaakt wordt van kleur- en licht-effekten; de zaal nu eens in het donker gedompeld wordt, of dan weer het tooneel rood en groen en blauw beschenen wordt; waarbij al de vroegere accessoires door twee of drie typische stukken vervangen wor den; waarbij er gebruik gemaakt wordt van de allerjongste hulpmiddelen der techniek... deze nieuwe wijze van ensceneeren kortom, heeft met dit stuk van Willem Putman ongetwijfeld dieperen indruk bereikt, dan dit het geval ware geweest zoo het volgens de oude bekende methode ware opgevoerd geweest.

Daarmee dunkt ons het bestaansrecht der nieuwe richting bewezen. Met één slag heeft Karel Maes zich een plaats onder onze beste regisseurs verworven.

Niet dat wij in alles zijn opvattingen zouden huldigen of er zelfs mee ten akkoord gaan : menig effekt leek verkeerd toegepast, meer dan eens ook had de ensceneering met onvoldoende technische hulpmiddelen te kampen. Maar hier werd een poging gedaan die een Daad is; het is onmogelijk dat deze opvoering niet van diepen invloed op de verdere ontwikkeling van het tooneel zou zijn. Veel zal er uit deze nieuwe methode ongetwijfeld wegvallen, veel moet ook nog verbeterd en aangevuld worden, maar hier werd een weg aangetoond dien onze schouwburgbestuurders moeten bewandelcn, zoo zij niet willen dat het publiek hun verouderd tooneel geheel en al ter zijde laat om nog alleen naar de cinema te loopen.

Niet alles is volkomen nieuw in deze ensceneering van Karel Maes; het defileeren van de artisten is geheel en al aan de cinema ontleend; eveneens verwant met de cinema is de inleiding, gesproken vóór den "haut-parleur" die echter, dank aan het bijzonder soepel orgaan van Maes, uitstekenden indruk maakte.

Maar het was vooral de styliseering in het spel, gecombineerd met de licht- en kleur-effekten die het stuk zooveel meer tot zijn recht doen komen. Het essentieele wordt er door als het ware op den voorgrond geprojecteerd ; de spelers spreken luider, hun gebaren zijn scherper afgelijnd, hun sobere grimeering doet beter de expressie uitkomen ; het blauwe, roode of purperen licht geeft de stemming aan; een jazz-band weerklinkt op den achtergrond...

De indruk, aldus op sommige spannende oogenblikken bereikt, namelijk op het slot van het eerste bedrijf, als het jonge meisje uit het ouderlijk huis wegloopt, is geweldig. Wij gelooven niet dat dergelijke indruk, met realistisch spel en ensceneering ware te bereiken geweest.

Het succes der nieuwe ensceneering is des te meer treffend, daar het stuk van Putman eigenlijk op en top een burgerlijk tooneelspel is.

-- Ja, die expressionistische techniek kan goed zijn voor een expressionistisch stuk, maar zal ze wel kadreeren met Putman's burgerlijk spel ? was de vraag die wij door menigeen hoorden stellen. En inderdaad, wij zelf, we zagen de proef niet zonder belangstelling, zelfs met een zekeren schroom tegemoet.

-- Men kan alles expressionistisch ensceneeren: betoogde Maes met zelfbewuste bravour. Ik wil de Twee Weezen expressionistisch ensceneeren en er iets nieuws van maken.

Deze opvoering van Mama's Kind heeft hem in het gelijk gesteld.

Kortom, het was een opvoering die de maatschappij Volharding van Thienen tot eere strekt; dit is een datum voor de verdere ontwikkeling van ons Vlaamsch tooneel.

Begin Februari wordt te Gent het Sint Bernardus-spel van Henri Ghéon opgevoerd, onder leiding van Herman van Overbeke, eveneens met dekors en kostumen van Karel Maes. Met de grootste belangstelling zien wij nu reeds deze tweede manifestatie der moderne richting op tooneelgebied tegemoet.


Items that may be related to this text

  1. ◼◼◼◻◻ Lode Monteyne: Willem Putman: "Mama... 1926
    Volharding • Karel Maes • De twee Weezen • Willem Putman • Mama's kind • karel • maes • willem putman • putman • karel maes • mamas kind
  2. ◼◻◻◻◻ Herman van Overbeke: Kantteekeningen bij ... 1924-04
    spel • Herman van Overbeke • (date-year) 1924 • opvoering
  3. ◼◻◻◻◻ Lode Monteyne: Cyriel Verschaeve: T... 1928
    Jac. Ballings • Willem Putman • Henri Ghéon • Herman van Overbeke
  4. ◼◻◻◻◻ Karel Van de Woestijne: TOONEEL IN VLAANDERE... 1925-02-23
    indruk • spel • Henri Ghéon • Herman van Overbeke • Sint Bernardus-spel
  5. ◼◻◻◻◻ Lode Monteyne: Willem Puteman: "De ... 1926
    Willem Putman • putman • willem putman • Herman van Overbeke • Mama's kind
  6. ◼◻◻◻◻ Anon.: Negentien jaar: Will... 1939-03-12
    willem putman • Willem Putman • putman
  7. ◼◻◻◻◻ M.S.: Opvoering van "Jezab... 1934-01-30
    spel • Henri Ghéon • opvoering
  8. ◼◻◻◻◻ Willem Putman: Tooneel in België: ... 1924-08-25
    Willem Putman • Henri Ghéon • spel • (date-year) 1924
  9. ◼◻◻◻◻ Anon.: Tooneel in Vlaandere... 1928-02-17
    willem putman • Willem Putman • putman
  10. ◼◻◻◻◻ Karel Van de Woestijne: TOONEEL-TENTOONSTELL... 1925-09
    Sint Bernardus-spel • maes • spel • Herman van Overbeke • Henri Ghéon • karel maes