DE GIJLI(E)DIOTEN

Zoo ongeveer zou Aug. Monet zijn artikel betitelen, moest hij inzake den N. S. onze meening omtrent je en jij deelen. Maar vermits hij nu aan de andere zijde van de strijdlijn staat krijgen wij uit zijn pen den scheldnaam van «jij-jouwers». Het is geweten dat in 'n ernstige schermutseling de wapens altijd aan elkaar gewaagd dienen te zijn, en om deze reden noemen wij Aug. Monet in het vervolg een «gijli(e)dioot».

Naar aanleiding van «Liliom» is het op de planken tot een konflikt gekomen, omdat, o paradoksale toestand, de Noordnederlander Charles Gilhuys aan onze spelers 't gebruik van «ge» en «gij» wil opdringen, zoodoende de traditie afbrekend, die door de Gruyter hier ingeluid werd, en waarbij ons gezelschap zich eindelijk kon doen gelden in een beschaafde omgangstaal. Men kent de campagne die tegen je en jij werd ingezet, door het Antwerpsch Tooneel in de eerste plaats, en die dan door een per slot tamelijk ernstig blad zooals «Het Tooneel» in een rondvraag werd omgezet.

De rondvraag zal een der merkwaardigste curiosi van het anno Domini 1931 blijven. De zaken worden zoo voorgesteld dat «je» en «jij» als Hollandschen «ge» en «gij» daarentegen als Nederlandsche uitdrukkingsvormen moeten worden aanvaard. En als argument voert men aan dat je en jij hier niet gebruikt worden. Zegt mij, o schrandere polemisten in dit tamelijk belachelijk steekspel, waar in Vlaanderen, of zoo U wilt, in Vlaamsch België, wordt algemeen beschaafd gesproken? Wij antwoorden kategorisch: nergens! Weest dan onverschrokken konsekwent, en eischt dat voortaan op het Tooneel Gentsch zou worden gesproken in de Arteveldestad, Brusselsch in de Laekenstraat en Antwerpsch bij de Sinjoren.

Aan een vulgaire uitbating van de lokaalkleur hebben wij vierkant maling. Daar ligt de oorzaak, dat wij van uit het beschaafde Noorden nog steeds worden beschouwd als een buitengewoon aantrekkelijk soort zevenzotten. Wij bedanken voor die eer. Er mogen tusschen Noord Nederlanders en Vlamingen psychologische verschillen te over bestaan, de kultureele band waardoor zij zijn ge-eenigd is het algemeen beschaafd, en tot het algemeen beschaafd behooren ook de bij uitstek Nederlandsche (niet Hollandsche) vertrouwelijkheidsvormen «je» en «jij». Men weet dat de Vlamingen buitengewoon joviale menschen zijn, ronder dan de koele Noorderlingen. Waarom hun dan beletten elkaar te tutoyeeren en in den gesprektoon over heel de lijn «gij» en «ge» opdringen als eenig geldig? Dat is volkomen idioot. Stel U een minnaar voor, die zijn geliefde zou brutaliseeren met grof gegij. Zoolang men de discipelen van Cupido verbiedt je en jij te zeggen zullen zij hun toevlucht nemen tot het Fransch, om elkaar te tutoyeeren. Dit alleen moet volstaan om Aug. Monet van het onhoudbare zijner stelling te overtuigen.

Door bepaalde lui wordt op den bestuurder van de K.N.S. stille drukking uitgeoefend, opdat hij zijn theater vervlaamsche. Dat is nu de eenige vorm van vervlaamsching, die wij verwerpelijk achten. De K.N.S. is geen wijktheater, wel een kultuurinstituut, een taalakademie. Men is het vrijwel eens dat de oorspronkelijk Nederlandsche stukken onder het teeken van «jij» en «jou» zouden worden opgevoerd. Een gebeurlijk geschil, zou enkel kunnen voorkomen ingeval van vertaling van uitheemsch werk. Dit moet in het Nederlandsch worden omgezet en dit impliceert dat, waar er vertrouwelijke gesprekken worden gevoerd, de vormen jij en jou als vanzelfsprekend worden aangenomen. Alle verdere redeneering is ijdel geklets naast de kwestie.

Het is wel een vermakelijk schouwspel dat een libellist als Monet zich nu opricht als scheidsrechter inzake Nederlandsche uitspraak en Nederlandsche taalvormen, hij die geen fatsoenlijke zin kan articuleeren of de Antwerpsche tongval zweet erdoor.

Wij kunnen er toch niet voor sukkelen dat men in Nederland Rip met de juiste maat heeft gemeten en naar juiste verdienste geschat, d.i. als revueschrijver van schunnig spektakel. Wij kunnen zelfs begrijpen dat Rip's bevindingen hem in dezen een kreeftkleur doen krijgen, maar moet heel Zuid Nederland nu, wijl deze polemist over den Moerdijk met den rug wordt bekeken, verzaken aan je en jij, alleen maar omdat Rip de kaaskoppen nu eenmaal niet kan uitstaan? Wij kunnen niet gissen welke invloeden bij een zoo fijnbesnaard man als Charles Gilhuys hebben gespeeld, dat hij in dit onzinnig dispuut den zwaksten en absoluut onhoudbaren kant heeft gekozen hij, die toch beter dan wie ook, weet dat het een taalkundige ketterij is «je« en «jij» als regionaal Hollandsch te willen doen doorgaan. Ik weet het wel, een heele massa Vlamingen deelen de zienswijze van Aug. Monet. Welnu, deze letterkundigen zijn verkeerd op heel de lijn.

Eén man kan de knoop doorhakken, de heer Benoy. Het weze eens en voor altijd uitgemaakt wat hij als algemeen beschaafd waardig oordeelt voor zijn voetlicht. Kiezen of deelen en niet zooals al te dikwijls de gewoonte is, op een neutraal vluchtheuveltje gaan wegschuilen. Als hij ervan overtuigd is dat zijn schouwburg het Nederlandsch als voertuig dient te bezigen, dan zal hij den heer Gilhuys, die door elementen buiten den schouwburg wordt bewerkt, want er kwam geen directoriale opdracht anders te handelen, voortaan aanzetten geen inbreuk te plegen op het zuiver Nederlandsch, dat hij zoo sierlijk hanteert.

Maar Monet wil op de Kipdorpbrug weer vasten voet krijgen. Hij kan het nog niet verduwen dat Dr. de Gruyter (een Gentenaar denk eens aan), hem, Monet, die de Vlaamsche Opera steeds occult heeft beheerscht, doodgewoon negeerde. Maar de heer Benoy heeft niet de onvermurwbare beginselstrakheid van zijn voorganger. En daarom denkt Rip hier meer vat te hebben.

Toe W. Benoy, speel nu niet langer als Allemansvriendje. A. Monet is een fossiel dat men als zoodanig moet behandelen. Geen van zijn daden of ze is geniepig berekend. Bij hem geen objectief oordeel. Een bewijs: Joris Diels, onze nationalistische regisseur, wordt op grond van zijn principieele houding in het jejijjou-gegijgijlie konflikt met broodroof gedreigd, want Rip raadt W. Benoy aan Diels uit te schakelen met de hand op het nieuwe lastkohier.

Hendrik Diels, vindt bij hem genade, omdat hij toevallig door de directie Tokkie-Derickx werd aangeworven.

Ja Rip, vitriool in een vulpen is goed, maar je, o pardon, gaai moet daarbij eerst kunnen schrijven.