(in première opgevoerd door het Katholieke Gild te Sint-Niklaas, op 24 Maart 1929).

Wie de sterk-lyrische vlucht van Verschaeve's werk kent, begrijpt meteen dat slechts eerste-rang acteurs tegen de taak opgewassen zijn, om zijn tooneeltekst integraal voor het voetlicht (het reflecteurlicht) te brengen : men beweert dat de moderne tijd en de moderne speelkunst een snelle, levendige actie eischen, die met statistische tooneelpoëzie niet best overweg kan.

In hoever nu deze bewering algemeen geldig mag genoemd worden, staat nog te bezien: zooveel is echter zeker, dat, om een tragedie woordgetrouw speelbaar te maken, er moet voorhanden zijn : het hoogste kunnen bij de spelers, en het diepste aanvoelen bij het publiek m. a. w. ideale vertolkers, ideale toehoorders. Een onverminkte opvoering als die van Goethe's Iphigenie, door Dr. De Gruyter, op de wetenschappelijke Congressen te Mechelen in 1921, bewijst dit ten overvloede.

Valt het dus eenerzijds te betreuren dat Verschaeve's werk in zijn artistieke volheid niet tot ons kon komen, toch mag het aan de regie van het Katholieke Gild niet altijd euvel genomen worden, dat ze tot tekstinkrimpingen overging. Zij kennen zichzelf, zij kennen, het moderne publiek --, hoewel juist door sommige besnoeiingen (vooral in het tweede bedrijf) de tekst toch wat mager uitviel.

Men zal echter onvoorwaardelijk toegeven dat er vanwege deze liefhebberskring heel wat durf, men kon haast zeggen : heldhaftige overmoed, noodig was, om een drama als dit in première te geven. Ook was het niet zonder een 'tikje zelfvoldaanheid, dat de moderne reklaamstijl, behalve «het nieuw dekor en de nieuwe belichting », ook « 80 uitvoerders » ze kennen hun publiek, had aangekondigd.

Dat het Gild sinds jaar en dag over flinke hoofdrollen beschikte was gebleken uit vroegere opvoeringen, onder dewelke het idyllische « Mara » een echt juweeltje was. -- Ook dezen keer waren de rollen van Quadratus en vooral van Maria Magdalena klassiek door hunne soberheid en over net algemeen mag gezegd worden dat de tooneelen, waarin-zij het acteerend centrum waren, de best-geslaagde zijn.

Ursus acteerde boud en drastisch, al chargeerde hij bijwijlen een weinig. Jezus imponeerde als verschijning, al bestaat er een ernstig bezwaar -- religieus -- tegen de wijze waarop hij den doode overeind trekt, en -- scenisch -- tegen zijn achterbaksch verdwijnen van het tooneel. De praefectus scheen niettegenstaande goeie momenten, aanvankelijk min goed op dreef; en, in de groepen der hoogere Romeinsche officieren en der Pharizeërs, wist de zelfzekere heer van Gerven het noodige inzicht en de gewenschte zeggingstoon te brengen, terwijl enkele elementen dezer groepen blijkbaar tegen hun trol niet opgewassen waren. Ook de Noëma (die wel een beroepsactrice ikan zijn) kon geen speeleenheid bereiken in haar groepje vrouwen, waar een paar mindere rollen zeer zwakjes waren.

Het samenspel der figuratie dat doorloopend onsamenhangend was in de twee eerste bedrijven, hervatte zich vanaf het derde bedrijf en bereikte bij het tooneel der kruisiging zeer flinke momenten.

Globaal genomen, blonk de vertooning niet uit door rolvastheid, iets wat echter bij de zwaarte van het stuk zeer begrijpelijk was.

Het dekor was stemmig, behoudens de twee voorschermen met grillige teekeningen, waarvan de beteekenis me, eerlijk gezegd, totaal ontging. Het lichtspel leidde tot zeer mooie picturale effecten, ofschoon ik graag beken dat de kleurenweelde voor mij meestal als picturale begeleiding aandeed, zoodat de symboliek (wel te verstaan : indien er symboliek bedoeld was) me te eenenmale ontsnapte.

Het trappenstel maakte, met een minimum van middelen, vele tooneeltechnische moeilijkheden mogelijk, en bij de menige scèneveranderingen bleek het hier onmisbaar, hoe eenvoudig het dan ook was : een horizontale stellage die in de breedte loopt, en beurtelings, dienst doet als festijnzaal, brug (?), rots met graf, Calvarieberg, Christi-graf. Het stilhouden van Naïms uitvaart boven op die brug schijnt nochtans realistisch of symbolisch weinig aannemelijk. Langs beide zijden van den toeschouwer een trap van 7-8 treden, terwijl onzichtbare zijtrappen allerhande sorties en entrées kunnen wettigen. Wel brengt dit trappensysteem beweging en actie, het onderstreept desnoods daling, stijging en culminatie in het dramatisch gebeuren, maar de bewegingsvolheid wordt soms speelschheid en dan moet de onontbeerlijke statigheid (en is dat niet Verschaeve's opvatting ?) van sommige tafereelen het wel eens bezuren.

Maar niettegenstaande deze enkele feiten, gaf deze tooneelavond, dank zij het suggestieve spel der hoofdrollen, een prachtvertooning van een meesterstuk der christelijke kunst.

Dr. E. D. W.