Ik vermoed dat niet ieder het met mij eens zijn zal, wanneer ik beweer dat in de werken van Timmermans een religieuze atmospheer ligt, die hij alleen te scheppen weet.

Al is die religiositeit wat vaag en niet van 'n zeker pantheisme vrij te pleiten, al is Pallieter noch 'n these noch 'n stichtelijk boek, toch valt het niet te loochenen dat levensoptimisme, levensblijheid, dankbaarheid voor den Schepper en Godsvertrouwen motieven zijn die in al de werken van dezen schrijver terug komen.

Pallieter, zeg ik, is niet tot stichting ende leeringe geschikt; evenmin echter als de sympathieke Paster uit den Bloeienden Wijngaard is hij een materialist. Geen uiterlijkheden bepalen een levensopvatting.

In dat teeken staat ook het Kindeken Jezus in Vlaanderen.

Hier echter paste iets meer dan religiositeit en atmospheer. Ik heb het over het tooneelstuk, en 't blijkt vrij lastig uit te maken wie de grootste schuld draagt aan dit gebrek aan echt godsdienstige stemming. -- De schrijver? De bewerkers: Neel Doff en Henri Brochet? De spelers die het kluchtige zooveel mogelijk hebben aangedikt?

Het gegeven is voldoende gekend om het hier slechts even aan te stippen: het verhaalt in 10 episoden de geboorte van Christus, in Vlaanderen verplaatst: volkstelling, geboorte, aanbidding der herders, enz.

Het procédé, u hebt het reeds geraden, is het «schuifke». We zullen enkel bevestigen, dat tooneelstukken schrijven gemakkelijk wordt. Het groote gebrek van het stuk, is gebrek aan de vereischte stemming. Het gaat hier toch om de geboorte van Christus dus bij uitstek 'n religieus, nog bepaalder: een katholiek gegeven.

De Heilige Jozef is een brave werkman, 'n voorbeeld van een echtgenoot en huisvader: bezorgd, werkzaam, opgeruimd. Alle kwaliteiten heeft hij, alleen de «Heiligheid» -- en da's vrij veel -- ontbreekt.

Marietje is een lief, teer meideken, 'n zachte moedertje, maar hopeloos dom, ongeneesbaar lichtgeloovig en naïef.

De Pastoor van Nazareth lapt zijn parochie, parochianen incluis, aan zijn laarzen en die van Bethleem doet met de naastenliefde (rubriek : werken van barmhartigheid) hetzelfde.

Alleen IV (de Engelenboodschap) wist de toeschouwers te ontroeren, al scheen Contrijn (blinde Judocus) met zijn gehuil en gejammer en gelamenteer en gebleir over zijn «twie groete zwerte goate» te vergeten dat de suikerwater-romantiek tot het verleden behoort. Als religieus werk, vind ik «Het Kindeke Jezus in Vlaanderen» mislukt. Technisch, wraak ik het procédé.

Toch zal het stuk nog veel succes beleven. Het publiek heeft onbedaarlijk zitten lachen. De sappige, kleurige volksche tooneeltjes werden met brio gespeeld.

Ast Fonteyne leverde een St. Jozef, die niet te verbeteren valt. Mw. Melis maakte van Marietje wat er van te maken was. Ward Hens heeft de lange monoloog van Kruisduit schitterend voorgebracht. Als pastoor was de laatste acteur minder: zijn onnoozele «'n goeien avond en 'n goeien nacht» verkleinde het reeds povere figuurtje.