Dit is een zeer statige vertooning geworden. Rijk. Men is haast geneigd te zeggen : iets overdadig. Maar in zijn geheel was het een glanzend attest van het voorname peil, dat onder directie van Joris Diels, door den Nederlandschen Schouwburg van Antwerpen is bereikt. In het kader van de feestelijkheden ter gelegenheid der hoogdagen van de Vlaamsche letteren is deze vertooning van «Lucifer» dan ook een hoogtepunt geworden.

Natuurlijk zijn wij gaan denken aan den «Lucifer» van Johan De Meester jr., waarbij alles, ook het vers, werd ondergeschikt aan plastiek en rhythme, een vertooning waarin de opstand van den hemelschen Stedehouder «verspeeld» werd -- om Teirlinck's woord te gebruiken -- en omgezet tot een uiterst bewogen en mede actueel beeld van strijd en revolutie. Dit moment, het einde van het derde bedrijf, wanneer in stijgend en hortend tempo de ontevredenheid der Luciferisten broeit en groeit om dan open te knallen in een indrukwekkende huldiging van den oproerigen Engel, was werkelijk een verrassend winnend punt voor Johan De Meester's stelling en zienswijze. Maar onbetwistbaar was het overige dier vertooning overschaduwd door een verminking van Vondel's vers. Dit vers heeft zijn eigen rhythme. Men verwekt slechts schade, wanneer men het geweld doet. De directie van den Antwerpschen Schouwburg heeft dit begrepen en zoo werden dezen keer alle factoren, de regie (Ben Royaards), het décor (Jan Brusselmans), de muziek (Daan Sternefeld), de costuums (Lon Landau) in offervaardigen en zeer talentrijken dienst gesteld van het Vondeliaansche vers.

Het was zeer schoon. En het was bestendig schoon. Een lichte inzinking konden we slechts vaststellen in het tooneel der Luciferisten -- zoodat wat bij De Meester best was, hier juist het minst voldeed. Wat een weelde echter in de reien, waarvan de bewogenheid nooit het heerlijk zingende rhythme van het vers brak. En wat een statige rijkdom in de costumeering, die een Oostersche, haast Aziatische allure had -- men dacht bijvoorbeeld aan Bakst -- en waardoor dit hemelsch spel een waarlijk nobele aankleeding heeft gekregen.

De décor-bouwer stond in dit geval voor een bijzondere moeilijkheid. Gespeeld werd in de groote muziekzaal van het

Paleis van Schoone Kunsten, dus op het podium, waar gewoonlijk een groot orkest is opgesteld en dat dan ook met dat doel gemaakt is. Er was slechts één oplossing : de trappen verder gebruiken, wat natuurlijk alle grilligheid in het bouwsel uitsloot. Uit de hoogte, als uit een reusachtig baldakijn, daalden zwaar golvende gordijnen neer en omsloten het speelplan, maakten er als het ware een grootschen troon van, terwijl de achtergrond een hel-glanzende compositie toonde van azuur en wolk-arabesken : het grondelooze licht.

In dit grootsche kader ontwikkelde zich dan het spel, voornaam, stijlrijk, beheerscht, verheven. Voor den regisseur Ben Royaards, die nog maar pas te Antwerpen was aangeworven, een zeer gelukkige inzet, die vertrouwen gaf. Ook als speler voldeed Ben Royaards zeer. Zijn verhaal van der engelen slag -- hij was namelijk Uriël -- was een knap stuk voordrachtkunst. Onder de opstandige leiders trof vooral Gevers door zijn fijn gestyleerde plastische uitbeelding ; het is jammer, dat zijn zeggingskracht niet op hetzelfde plan staat. Jan Cammans en Arthur Van Thillo leenden hun sonoor geluid aan de figuren van Belzebub en Belial. Zeer zuiver, in gestalte en woord, was de uitbeelding gehouden van Gabriël, Gods geheimnistolk, door Frans Van den Brande. Marcel Cauwenberg speelde den veldheer Michaël, forsch en koen. En eens te meer toonde Ida Wasserman de voorname verfijning van haar veelzijdig talent. Zij beleefde de rol van den beschermengel Rafaël op een ontroerende wijze. Een der glanspunten van de vertooning was de heerlijk-teedere aanspraak, waardoor zij Lucifer van de zonde wil afhouden. Joris Diels zelf is Lucifer, een vurige belichaming van nobelen trots, die tot verwaten hoogmoed groeit. Groot, zoo in houding als in dictie. En steeds beheerscht. Het was, in zijn geheel, een homogeen en hoogstaand stel spelers, dat volstrekt eerbied afdwingt.

Van de Luciferisten zei ik reeds het minder goede, dat er van te zeggen is. Er was hier alleszins gemis aan samenspel en cohesie. Maar van de engelereien zou ik zeker ieder met eere moeten vermelden : Jenny van Santvoort, Gella Allaert, Greta Lens en al de anderen. Als bloemen bloeiden zij open en verrukten ons oog en vervulden de speelruimte met een haast vergeestelijkte aanwezigheid, waarboven de zacht zingende stemmen stegen als het geruisch van vlerken.

En hierrond deed de componist Daan Sternefeld den hemel zingen...