In het laatste bedrijf, dat het best gebouwde is van de drie en het meest scenische bovendien, wordt de «moraal» van het stuk geformuleerd door Dr. Van Boven, door wiens mond de twee auteurs -- Frans Delbeke en Gerard Walschap -- hun eigen meening verkonden over Nelly, het flirteerende meisje... en over het « flirten » in het algemeen.

« Zij (Nelly) zou maar van de liefde genieten als van een bloem, die men wegwerpt als de geur je verveelt, om een andere te nemen. God! hoeveel schoone bloemen van mannenliefde nam zij ! ... Nu zijn over haar gegaan al de begeerten der mannen, de omarmingen hebben haar geschonden. Is haar lichaam rein gebleven, haar ziel is geen maagdelijke ziel meer.»

Meteen heeft Dr. Van Boven den inhoud van het drama bepaald in zooverre, dat de auteurs ons in de twee vorige bedrijven de flirteuse in actie wilden toonen, terwijl het derde ons een beeld van de gevolgen harer... ondeugd afmaalt. En waar de kritiek van dezen dag steeds op de loer ligt om in elk werk, dat aan haar oordeel wordt onderworpen, het « nieuwe » te ontdekken, daar zal zij geneigd zijn hulde te brengen aan de schrijvers, die het aandurfden een nieuw vrouwentype met eigenaardige mentaliteit en speciale gevoeligheid te scheppen en daarmee onze toch nog arme psychologische tooneelliteratuur te verrijken. Nelly is een type geworden. Haar persoonlijkheid bezit de algemeene karaktertrekken der flirteuse. Zij werd beladen met al de zonden dergenen, die «flirt» boven «liefde» verkiezen, van de aandringende begeerten genieten zonder

er ooit aan toe te geven en genoeg zelfbeheersehing bezitten om de overgave, waarop ze voortdurend laten hopen, nooit tot een werkelijkheid te doen worden.

De schrijvers zijn niet teruggeschrikt voor uiterste konsekwenties. Er is immers « flirt » en « flirt ». Nelly's flirt is niet het fijnere gespeel eener coquette, die, bewust van haar bekoringsvermogen, de dweepende mannenharten toetst en hertoetst, die de snaren van het mannelijk gevoel als een virtuose betokkelt en dan met welbehagen in het gemoed en een glimlach om den mond luistert naar de gewekte harmoniën of wanklanken ! Zij realiseert niet het type, dat Paul Bourget in zijn : « Physiologie de l'Amour moderne», als volgt beschrijft :

« Femme qui flirte, signe de peu de tempérament, comme le goût de l'aquarelle chez un peintre. Je réserve cette préciosité pour une feuille d'album : « Le flirt, c'est l'aquarelle de l'amour. »

Bourgetheeft nog een minder poëtische en lang niet zoo precieuse bepaling der flirtende vrouw gegeven. Deze omschrijving moet de schrijvers van « Flirt» wellicht als de juiste voorkomen :

« Certains flirts salissent une femme plus que la possession. La rose coupée sur sa tige peut rester fraîche et pure. La rose, même en bouton, même sur le rosier -- mais tripotée -- est pire que fanée... »

Misschien heeft Dr. Van Boven wel het werk van Bourget gelezen. Er bestaat zelfs aanleiding om te gelooven, dat deze misantropisch-aangelegde geleerde, heel goed weet wat de « demi-vierge » in de Fransche literatuur als voorloopster van de hedendaagsche « garçonne » beteekent. Want Nelly behoort tot de categorie der meisjes, die zich tot over de grens wagen, door Bourget om « certains flirts » getrokken. En wanneer Delbeke en Walschap soms wat veel aandringen, de lijnen van het gebeuren wat versterken, dan daagt het beeld der half-maagd in het verschiet. Nelly's flirten lijkt dan wel een ziekte-verschijnsel

van hysterischen aard, waarvan we de uiterlijke openbaringen bijwonen... Deze flirt is geen marivaudage, die ten slotte zou doen blijken hoe met liefde niet mag worden gespeeld zoo men een tragische wending in de gewekte passies wil vermijden... De perversiteit van Nelly lijkt ons daarvoor tegelijk te bewust en te groot.

Wij werden getroffen door de psychologische poverheid dezer figuur, welke wij enkel kennen door haar gedragingen. Wat gaat er eigenlijk om in haar ziel ? Wat gevoelt zij onder het flirten, waarin zij een zoo groote bedrevenheid toont ? Dit mysterie wordt niet opgelost door de verklaringen, welke ze geeft in het derde bedrijf, bij het lijk van Freddy, die zich om haar zelf moordde.

« In mij -- zoo zegt Nelly -- schroeide het verlangen naar aller liefde voor mijn ledig hart.»

Over het algemeen hebben de auteurs minder aandacht geschonken aan de uitbeelding van individuen in conflict met elkaar dan aan de weergave der uiterlijke doening van het flirteerende meisje. De eerste twee bedrijven zijn daarmee gevuld. Omtrent de karakteriseering van de ondeugd, die de auteurs laken willen, brengt, op den keper beschouwd, de tweede akte al niet veel nieuws meer aan. Dan reeds kennen we Nelly door en door. Tot welke noodlottige gevolgen dit spelen met het liefdegevoel der mannen kan aanleiding geven, blijkt door het slot van dit bedrijf : de zelfmoord van Freddy. In een der voorafgaand tooneelen werd de actie, welke het stuk tot geraamte dient, plots ingeleid door Nelly's moeder, die haar dochter tot het doen eener definitieve keus aanzet. Op dit oogenblik streven de schrijvers wellicht hun doel voorbij. Flirten beteekent nog niet: afstand doen van elk waarachtig liefdegevoel. En toch: Nelly legt zich neer bij 't besluit harer geruïneerde moeder. Ze zal Rodolf nemen, die zich reeds een positie verwierf in de wereld -- dus onmiddellijk beschikbaar is. Uit hetgeen volgt blijkt evenwel, dat Nelly den jongeren Freddy mint ! Zoo wordt de onverbeterlijke flirteuse, die al veel te scherp werd geteekend, verlaagd tot een vrouw, die zich verkoopt.

We zullen niet aandringen op het feit, dat de uitgedachte verwikkeling geenszins van banaliteit is vrij te pleiten. Haar kleeft een erger euvel aan. Ze verplaatst op geweldige wijze het centrum van belangstelling. Het zwaartepunt van het drama is thans te zoeken in het conflict tusschen Nelly en Rudolf. De flirt werd op den achtergrond gedrongen. De zelfmoord van Freddy maakte al het moraliseeren van Dr. Van Boven overbodig. « Flirt » eindigde met het tweede bedrijf. Het derde, waarin het hooger aangeduide psychologisch conflict op vrij vluchtige, doch knappe wijze wordt uitgewerkt, voert het drama op andere banen.

De bouw der eerste twee bedrijven mist soms logica. De menschen worden af en toe met stuitende willekeurigheid buitengeleid. De anders natuurlijk vloeiende dialoog is bij plaatsen ontsierd door dichterlijke uitboezemingen, die valsch klinken. -- Wanneer Dr. Van Boven het heeft over de diepe, oneindige zee... zijn zee... dan dreunt dat als hol gefraseer... En even onwaar schijnen de poëtische bevliegingen van Freddy en van Nelly zelf. Heel die Gudrun-romantiek mocht gerust wegblijven. Ze doet naïef aan ! Hetzelfde kan gezegd van het flamingantisch en sociaal tintje, dat over sommige replieken gestreken werd. Een tooneelwerk krijgt daardoor niet wat men noemt een sociale beteekenis ! Er zijn meer van die naïeve onhandigheden in het stuk. We denken hierbij aan den luitenant die voorgesteld wordt als een paskwil -- wat niet belet, dat ook hij slachtoffer wordt van Nelly's ondeugd.

« Flirt», waarin verwantschap met de Fransche saloncomedie uit de laatste twintig jaar opvallend is, houden we voor een verdienstelijke poging om ons tooneel op psychologischen grondslag te vestigen.