"Tijl" beduidde een triomf voor den auteur, en het Vlaamsche Volkstooneel, toen het dit werk in 1926 creëerde vond er het begin van een bijval mee, die nog steeds niet verminderd is. De verdiensten van "Vlaamsche Tooneelstrijders" van Mechelen die Donderdag met dit werk optraden zijn daarom dubbel groot. In de eerste plaats om de durf, die hen de eerster zuiver-moderne voorstelling van dezen prijskamp deed brengen, en bijzonder om de, voor een dilettantengroep, verbluffend sterke opvoering die zij van "Tijl" gegeven hebben. Van de Velde's werk vraagt geweldig veel van de vertolkers. Er hoeft daarvoor niet enkel toewijding, maar werkelijk uitbeeldingsvermogen. Onder dat opzicht beduidt deze opvoering een mijlpaal in de geschiedenis van het Vlaamsch liefhebberstooneel. "Tijl" is een werk van bitter gevoelen, maar zonder wrangheid omdat hoop en vroomheid de sterke grondtoon ervan blijven. Het eerste bedrijf geeft daarvan de zuiverste expressie. Maar "Tijl" bedoelt ook eene reactie tegen decadent Vlaanderen, daarvan getuigt het tweede bedrijf, en een wekroep tegen de ontaarding van ons volk, waarbij het werkveld groot en het aantal werkers klein is. Drama en literatuur zijn niet onverzoenbaar: Van de Velde geeft met "Tijl" sterke dramatiek in een vorm die ongewoon aandoet, maar feitelijk niet nieuw is - en die ons over zijne somtijds overrompelende woordkracht en buitensporige woordenpraal [???]. Dat wordt dan mede de groote [???] der vertolking, die zich hiervan op schitterende wijze gekweten heeft.

Er zat een goede vaart in het spel, die op 'n kleine inzinking na in II, tot 't einde toe bewaard bleef. De tekst is als een vuurwerk, daarom ook knetterde het voortdurend op het tooneel, soms van verrassende originaliteit, soms van buitengewoon gelukt kopij van het Volkstooneel. Dat is niet als een verwijt bedoeld, zelfs niet als eene onaangename aanmerking, want noodzakelijke eenvoud en ongewone fantasiebeelden voeren soms tot een onvermijdelijk zelfde resultaat. Het dekor van I en II was haast realistisch in moderne kleurenschakeeringen, maar in III kregen wij het geslaagd beeld van eene gedurfde opvatting. De costumes schraagden het plastisch deel der uitbeelding, waarbij alleen het gemis aan belichting te betreuren viel. De regie was voortreffelijk gedetailleerd, en de leider mag met waarachtige voldoening terugblikken op vele tafereelen in ieder bedrijf. Vooral op het effectvol optreden van de Vliegende Hollander, Ahasveer en Don Quichotte die de volle illusie van een vluchtig droombeeld wekten, op het geordend samenspel der chimisten en niet minder op het gelukkig samenmengen van realiteit en fantasie in III. De muziek van Karel Albert genoot hierbij eveneens eene zeer verzorgde uitvoering.

De vertolking zelf was buitengewoon homogeen, en als wij moeten wijzen op de minder sterke uitbeelding van Brabo door J. Thiel, dan onderlijnen wij zooveel te liever het voortreffelijk spel der overige vertolkers, waarbij vooral Fr. Moeremans (Tijl); M. Van den Avont (Lamme); Mej Adriaans (Chou) en Mej. N. Logman (Nele) uitblonken.

De zaal bleek in twee kampen verdeeld, eenerzijds samengesteld uit dezen die het tooneelrenouveau waardeeren, en anderzijds de groep der rederijkers die tijdens de pauzen met eene vurigheid, eene betere zaak waardig, het moderne pogen kleineerden. Misschien omdat de opvoering hun te machtig was, ofwel omdat zij zich schuldig herkenden onder Van de Velde's fantazie.

V.G.