In Maart 1929 werd « Barabbas» gecreëerd door het « Vlaamsche Volkstooneel» en tot in het voorjaar 1930 over geheel Vlaanderen, in stadsschouwburgen en dorpszalen, gespeeld.

De regie was van Johan de Meester jr.; Staf Bruggen trad op als Barabbas. Renaat Verheyen speelde de Judasrol; Yonnie Selma speelde voor de vrouw van Pilatus; Maurits Hoste speelde voor Herodes; Jan Plaat vertolkte de rol van Kaïphas; Emerence Demoor trad op in de vrouw van Judas. Floris Jespers en Johan de Meester ontwierpen tesamen het dekor. Heel het stuk door speelde een onzichtbaar koor mee : de schare volks eenerzijds, anderzijds het kanailje. In de eerste handeling komt een bloeddorstig lied voor van Barabbas, dat door Karel Albert werd getoonzet op tekst van Anton van de Velde (volgens den origineelen tekst van de Ghelderode).

Wij hebben gemeend dat ook de publicatie van den tekst van dit veelomstreden Barabbasspel kon medewerken aan bestrijding van het defaitisme dat zich de jongste maanden van de Vlaamsche tooneelwereld dreigt meester te maken. Deze publicatie geschiedt ook als herinnering aan een krijgshaftige herrie. Dit werk heeft zoowat 50 zalen van het Vlaamsche land in vervoering gebracht, maar elke zaal werd in twee gesneden : de geërgerden slopen er uit, hier en daar hadden ze de moed om recht te staan en lichtjes te jouwen, of een enkele keer stond een rij geërgerden op om luidop protest aan te teekenen, daarna moesten zij zich haasten naar den uitgang want de hen omringende menigte maakte aanstalten om hen te lynchen. Uit de pers kwam storm over ons : het was een klerikale, politieke, tragedie, zeide men bij vergissing in socialistische strijdbladen. « Le Drapeau Rouge », standaard der Brusselsche communisten, ging over tot een moordpoging op Michel de Ghelderode, hij die zich door Marcel Schmitz zonder tegenspraak had laten doopen tot « anarchiste chrétien » was nu nog verder gegaan op den onzaligen weg en aan de zijde van «een gevaarlijken katholieken avant-gardiste », zooals zij zeiden, streed hij nu tegen 't volk, verraadde het plebs, met den mond en de daden van Barabbas, wij roofden Christus aan het communisme waartoe Christus toch behoorde en « Le Drapeau Rouge » vond dat wel zeer erg. Maar het zwaarste was toch nog dat we deze gruwelijke daad hadden begaan : in de razende extase van den Golgothanacht is het niet Barabbas' instinkt van sociale verdelging welke de wereld vernieuwt, maar het bloed dat vloeit van het kruis, het offer van het Lam voor het heil van alle menschen, dit heil waarin ook Barabbas wordt meegesleept.

Er stak nog een kleine storm op uit een derden hoek : die der zoogezegde braaf-katholieke kunstcritiek, de paladijnen van St-Sulpice en van de opera-Jezussen naar het penseel van Janssens, zij verweten ons het schrikwekkende van dit Barabbasavontuur. Straks waren we nog de bewerkers van rehabilitatie voor een historischen boef, wij gingen te vrij om met de nauwgezette geschiedenis, er huiverde een te gruwzame wind van volkshartstocht door dit spel, het leek te veel op een grimmige aanklacht tegen het masker der wereld, waar bleef dan de stille rust der Gewijde Geschiedenis ?

Ach, die stille rust der Gewijde Geschiedenis, wij kennen haar inderdaad NIET, in dat ontzettend leven van Jezus in het verhaal van 33 jaren op aarde trilt en huilt een koor van eeuwen menschengeschiedenis, en dit leven van Jezus is voor ons geleefd opdat we daarin ten allen tijde en onder alle breedtegraden zouden weten hoe te zijn en hoe te dienen, en wat we te beminnen hebben en wat te haten. En deze vaststelling alleen zou ons reeds een voldoende antwoord zijn op alles wat tegen « Barabbas » is gezegd en geschreven. Maar onze verantwoording wil nog wat verder gaan : hier leest U nu de tekst van Barabbas. Op twee jaren afstand na de opzienbarende voorstellingen zullen de dappere toejuichers en de zure geërgerden, naar we hopen, beiden met koelbloedigheid kunnen oordeelen. Deze Nederlandsche verdichting is ongewijzigd deze welke aan onzen dierbaren kompagnon Johan de Meester jr., als toenmalig regisseur van het V. V. T. werd in handen gegeven. Wij verantwoorden ons nog met het evangelie van den Woensdag der Goede Week : want ik zeg U, ook dit Schriftwoord moet in Mij vervuld worden : « En Hij is onder de misdadigers gerekend...» Het is niets dan in de eerste handeling het spel van Barabbas en Jezus tegenover elkaar, in de tweede handeling Barabbas door het volk verkozen boven Jezus, in de derde handeling Barabbas getuigend voor Jezus, alles tesamen met tooneel-effekten gaande van het harde en het grauwe naar het teeder-dwaze, het drama van een omkantelende wereld. Daar is de misdaad wet geworden, de korruptie is er zwierig snobisme. Maar zelfs een steen zou nog glorie roepen tot God en als er in den nacht der wereld geen man meer was die nog getuigen durft voor Jezus, zou er zelfs een Barabbas opstaan om dat te doen. Eer hij zal reutelen onder 't mes der Farizeeërs getuigt hij voor zijn heiligen kameraad op Golgotha, die eens onder de misdadigers werd gerekend en die hangt te sterven, onschuldig, maar voor alleman, voor allemansheil!

Wij hoopten dat de katholieke toeschouwer, dat de moderne mensch in de zaal, het volk dat met zijn acteurs meeleeft, mee deze gewijde acrobatie van de omgekeerde wereld zou meemaken om weer recht te vallen met een hart dat wat meer dan tevoren zou zijn gevuld met den haat dien Jezus ons heeft geleerd : den haat voor de schijnheiligheid, en met al de liefde, geheel de liefde, die Hij ons heeft geleerd. Men heeft gezegd dat dit Barabbasspel bitter is voor de samenleving, want dat het gezicht der moderne samenleving er bestendig komt doorheen zien, dat de toeschouwer met onweerstaanbaar geweld naar één der twee polen wordt gerukt : Kerk of Communisme. Er staan voor den modernen mensch, met den moed der konsekwentie, inderdaad slechts twee wegen open : Kerk of Communisme, en er is maar één weg met glans, met verheffing van den geheelen mensch, deze naar de Kerk. Dat Michel de Ghelderode deze Barabbas uit verachting voor het grauw van Jerusalem en voor de hypocrieten boven en onder, tenslotte opleidt als bloedgetuige voor Jezus' Kruis en voor het hiernamaals waar wij Jezus zullen vinden, heb ik een majestueus schelmstuk gevonden waar ik mij met geheel mijn hart heb bij aangesloten.

Men aanvaarde van ons dat door dit spel, met op den voorgrond den oppersten bandiet, door de kwade menigte verkozen boven Jezus, op den achtergrond de gruwelijke passie zelf, bedoeld is geweest een werk van het paroxysme der misdadigheid gesteld tegenover het goddelijk paroxysme der liefde. In elk der drie handelingen toch speelt Barabbas de grauwe solo, maar rond hem stijgt op het lamentabel grootsch menschelijk orkest der Joden, der Farizeeërs, die op het gelaat een voorgevoel droegen der veinzerij van de XXe eeuw, het duister orkest der menigte, met wat er in haar dapper is, krijgshaftig, laf en ook meelijdenwekkend, het gebas van het rapailje -- het extremisme van diep kwaad en diep goed -- het rapaille dat, na de apostelen het eerst Jezus bereikt. En als een verblindende zonneschijf, rijst Jezus daaruit op met Zijn verbijsterende Stilten, Zijn Gedaante, Zijn Waarheid, Zijn Leer, Zijn Liefde, Zijn Onbetwijfelbare Goddelijkheid, Jezus die alles tot Hem trekt, ook het verschrikkelijk gezicht van den bandiet Barabbas, Jezus de Stichter der Katholieke Kerk.

Zoodus dan in dramatischen vorm een kantiek des bloeds vervloeiend in een kantiek der liefde. En, geloof me, niets anders dan dat.

Brussel, 1 Oktober 1931.

Jan BOON.