Nog wapperden rond het standbeeld van Breydel en De Coninck de leeuwenvlaggen van het prachtige 11 Juli-feest, dat nergens als te Brugge zoo unaniem en zoo geestdriftig wordt gevierd, en de zege-klanken van den grootschen feestavond hingen nog te zinderen in de lucht -- want gister was de groote markt van "Bruges la morte" één wriemelende en ziedende volksmassa; de beiaard heeft de aloude Vlaamsche liederen doen rinkelen op het zware gebrom van de triomfklok, wijl van beneden de "Vlaamsche Leeuw" opsteeg uit duizenden borsten en hoog in de lucht de verlichte toren vuur spuwde.

Nu werden we genoodigd in den binnenkoer van die zelfde Hallen, op een tooneelspel dat zijn moest het waardige slot van deze nationale volksfeesten, Don Quichot op de bruiloft van Karnacho, voor de eerste maal alhier vertoond door het "Vlaamsche Volkstooneel". Als ik zeg: "voor de eerste maal", bedoel ik natuurlijk deze nieuwe (en bijzondere) interpretatie. Want het stuk is hier vaak gespeeld.

Die aanwezig was op den zege-avond van daags te voren, meegeleefd had die oogenblikken van gemeenschappelijke geestdrift, kon niet verwonderd zijn over het bewonderenswaardige samenvoelen van spelers en toehoorders, wat vooral het volkskarakter van dit spel onderlijnde. Leek het niet of hiermede het 11 Juli-feest werd voortgezet, na de plechtige en statige demonstratie van Vlaamsche trouw ? Bij ieder Vlaamsch feest hooren immers een banket en een klucht. Geen bedevaart hier zonder kermis, De vertooning van "Don Quichot" was te Brugge de kermis van de Guldensporenherdenking en hetzelfde volk, dat vol heilige bezieling zijn stem paarde met den rinkelenden beiaard, leefde thans het avontuur van Don Quichot op zulke wijze mede, dat het scheen of alle grenspalen tusschen publiek en "Bühne" waren verwijderd.

Nog nooit konden wij dit op zoo frappante wijze vaststellen bij een vertooning van het "Volkstooneel" maar ook nog nooit bereikte het gezelschap zoo duidelijk zijn doel. "Don Quichot" is, als volkstooneel (en gansch de werking van De Meester stuurt langs "De gecroonde Laarze", "Reinaert de Vos", "Tijl" daarop aan) een hoogtepunt. Wij zijn mijlen verwijderd van alle theaterconventie, waarin gehuld tot vóór een paar jaar alle tooneel hier een zachten slaap sliep -- en wij zijn over de afwezigheid van wat wij vroeger steeds zoo uitdrukkelijk onze tooneel-eischen noemden, niet langer meer ontstemd. Integendeel. Wij bemerken deze afwezigheid niet meer. De meesten onder ons zijn langzamerhand door het "Volkstooneel" gewonnen. Waarachtige gemeenschapskunst -- dat bracht ons 's Volkstooneel laatste prestatie, en het is wel eigenaardig dat daarvoor stof moest worden gezocht in het Nederlandsch tooneel-erfdeel van het begin der 18de eeuw.

Er werd gespeeld op een verhoog, zonder eenig décor. Alleen een paar leeuwenvlaggen versierden de speelruimte, en rechts van ons was op een tafel een ton aangebracht, waarop Sanche Panse dan kruipen kon om van uit een respectabele verte zijn vechtenden meester "couragie" toe te roepen. Weeral een eigenaardigheid van het "Volkstooneel", en dan wel een zeer practische voor een rondreizend gezelschap : met een zeldzaam aanpassingsvermogen wordt gebruik gemaakt van alles wat er wordt geboden. Daags voor de Brugsche vertooning werd "Don Quichot" vertoond -- soort algemeene repetitie -- te Hamont, in een boomgaard. Het spreekt van zelf dat Sanche Panche daar geen hoogen ton noodig had had om zijn heldenmoed te toonen. Daar kroop hij gewoon in een appelboom. Ook hier, te Brugge, wist De Meester gebruik te maken van wat als tooneelkader te zijner beschikking was gesteld. De speIers kwamen zoo een beetje van overal op. Men zag ze verschijnen op de hooge gaanderijen van den binnenkoer en dan statig of "vroolijk" neerdalen langs de steenen trappen. Wijl op het centraal verhoog gespeeld werd, keken zelfs de andere spelers van op de gaanderijen toe, en het zag er soms uit of die heele beweging ginder hoog ook al deel uitmaakte van het spel. Tusschen de spelers stonden daar namelijk toeschouwers, die elders geen plaats hadden gevonden. "Vetlasoepe", de Waalsche kok, vertelde er lolletjes aan 't Brugsche werkvolk en Laura, Quiteria's hubsch vriendinnetje, vrijde er heel schilderachtig met Valasko. Dit alles hielp er toe mede om dat gevoel van gemeenschappelijkheid te ontwikkelen, waarop ik hooger wees als op den indruk, dien deze vertooning gaf.

De intrigue van het spel naar men weet is zeer luttel en ze te vertellen lijkt mij overbodig.

De uitbeelding was bollig over geheel de lijn. Het was één schaterlach, al zoo mild en zoo beroezend als bij die "gecroonde Leersse", waarvan de herinnering nog is bijgebleven. Nog nooit speelde het "Volkstooneel" met zooveel brio -- maar nog nooit ook koos het "Volkstooneel" een stuk, dat het zoo goed bezetten kon. Baas van het spel waren Johan De Meester jr. (Don Quichot) en Staf Bruggen (Sanche Panse); een soort reincarnatie van het tweetal Tijl en Lamme Goedzak, dat ze hebben uitgebeeld in Van de Velde's stuk. De "Don Quichot" van De Meester overtreft m.i. verre al wat wij van hem te zien kregen; zijn typeering en grime is eenig. Naast hem, houterig, bleek, langharig, staat dan de bollige en blozende figuur van zijn schildknaap als een vroolijke antithesis. Vooral in het komisch naäpen van Don Quichot, vindt Staf Bruggen leuke zetten. Een wortel gebruikt hij bij gelegenheid als degen en een telloor als schild -- en als er te eten valt, smult de sukkel met zulke "echte" gretigheid, dat het publiek er mede de deugd van heeft.