Op Zondag 22 Junie gaf 't verjongde K.V.V.T. in de tuin van 't stedelijk museum van Sint Niklaas -- als kermisvertoning -- de première van Rodenbach's « Gudrun ». « Et pour un coup d'essai, ce fut un coup de maître ». De meest optiemiestiese verwachtingen werden gewoon overtroffen, schitterend overtroffen. Zo ooit, als hij na 't verdwijnen van J. de Meester desondanks de toekomst met vertrouwen mocht ingezien, kan 't nu 'n absolute zekerheid heten na dees eerste daad, dat de toekomst van 't werkelik verjongde K.V.V.T. vast staat. Wat de regisseur met z'n troep, in zo korte tijd en te koste van niet te vermoeden inspanning, wist te bereiken moet eenvoudig op dezelfde lijn gesteld met z'n

«Christoffel» -triomf destijds te Brussel.

Dit entoesiasme moet niet in 't licht gesteld van de pas geleden herrie; ( integendeel voelen we die van nu af als heel verre en om zeggens opgelost), maar in de absolute betekenis van wat werd gerealiseerd. Zo zeer we ons vroeger eerlike, hoewel soms zeer strenge bedenkingen te overstaan van 't K.V.V.T. lieten ontvallen (en in voorkomend geval doen we 't nog wel) moeten we ons nu gewonnen geven voor de hoge waarde van spel en vertoning.

't Stuk en z'n analiese zijn voldoende bekend om 't voor dit geval niet te moeten herhalen. De bezwaren die er voor 'n vertoning mee verbonden zijn, hoeven niet opnieuw achterhaald. Dat al de knusheid van 't prettige openlucht-toneel van Sint Niklaas die bezwaren niet vermocht te verduiken moet nauweliks gezegd: 't dromerigewoeste van grillige duinen wordt niet gesuggereerd in 'n lustwarande. 't Kon hier alleen gaan om toneel als toneel en als onmiddellike bron van schoonheid.

Vande Velde, regisseur, auteur, gebeurlik akteur -- al zou dit laatste ook min -- voor alles, in alles: artiest die schoonheid zoekt, schoonheid schept, schoonheid mee te deelen tracht aan wie 'm nabij komt als lezer, als toeschouwer, als mens, -- Vande Velde is niet modern als aanhanger van 'n schooltje of 'n richting, maar als kind van z'n tijd, als artiest in z'n tijd levend, die schoonheid opvangt hoe en waar zich die voordoet én ze transponeren wil in en voor z'n tijd, ze te schitteren stellen voor z'n publiek, zoo dat ze mag en kán en moét indringen buiten alle schoolsheid om, buiten alle richting en alle katalogeren. Z'n « Gudrun » is gestald tot 'n afgewerkt beeld dat van Rodenbach is en toch anders dan vele van ons 't leerden te zien. Wate kon iets te mild schijnen -- vooral in 't begin -- te veel de « vates » waar we allicht iets meer de opstandigheid ons herinnerden : door 't milderen daarentegen van de wazige dromerigheid die de « Gudrun »-verzen aankleven, en 't aanscherpen van de mogelikheden die uit de tengere vrouwefiguur 'n hunkerende schildmeid zouden doen opgroeien, kwam er meer evenwichtigheid in 't geheel en werd 't « Gudrun »-spel meer en voller 't siembool van de willende daad die te bereiken weet, zooals Rodenbach 't wel voor 'n groot deel zal hebben aangevoeld.

Over de gehele vertoning lag de fijne verzorging die de artiest stempelt, en wat in 't verleden soms werd aangevreven van te-wekelikheid, zal hier totaal mogen wegblijven bij de harde veruitwendiging. Aan die algemene lijn kan geen afbreuk - doen 't kleinbijkomstige van lichte aarzelen op gebied van rolvastheid; niet 't gemis aan voldoende routine bij 't sluikse steken van 'n dolk; niet 't ontijdig klikken van 'n loopplank. Maar luide spreekt integendeel de gebondenheid van 't spel; de saamhorigheid en 't aaneensluiten van afzonderlike groepen of afgezonderde personen; de seniese volheid van de « sorties » en de geslaagde inschuiving van gelegenheidsfigurasie. Luide spreekt de stiptheid in 't voorbrengen voor inzet en tussenpozen en de akuraatheid in de uitvoering. Dat alles voor 't globale aspekt waar 't meest de hand van de regisseur wordt in gevoeld; Aristokraties-keurig werkte de kostumering. Lijn én kleur gaven getuigenis van 'n zeer superieure smaak. Zelfs de Napoleon-silhouette van Allectus had betovering in -- of beroesdheid. 't Spreekt echter vanzelf dat dit element eerst onder de projekteur z'n volle kracht kan ontplooien. 't Schieten van 'n paar zeer gelukkige zonnestralen gaf er 'n vluchtig voorsmaakje van.

De sene zelf - buiten 'n paar blokken -- voorzag niets dan 'n stijgend vlak naar de hillen en duinen toe. Nog iets, dat met één woord alles zegt -- :'n grote soberheid was over alles, spel en bijkomstigheden, met grote meesterschap gelegd.

De troep is 'n revelasie. In artiestieke homogeniteit staat ie beslist hoger dan 't ooit 't geval was met 't vroegere V. V. T. Objektief staat 't peil van de vertoning daardoor al op 'n hoger plan. De volstrekte ontoereikendheid van de Camillus-uitbeelding doet daar niks aan af. 't Feit dat de doublure in de twede Wiking zo goed was, schijnt eer op 'n misgreep te wijzen. Ook 't vrij zwakke van de bijkomende vrouwerollen kan de balans niet aan 't wankelen brengen. Daarentegen, hebben we met Herwig, Ortwin, Horand, Carausius, Allectus en Gudrun 'n kompleks en 'n geheel zoals 't vroegere organisme nog zelden ( of nooit ? ) had gekend. In de vertoning van Zondag 22 Junie was dat meer dan 'n glorierijke belofte, 'n eerste revelasie van daadwerkelike kunnen. Bovendien mag 't spel van Herwig ( Barbaix ? er waren ongelukkig geen programs ) en niet min dat van Ortwin ( Rik Haesen ) gewoon superieur heten. Ook Carausius ( Steenbruggen ) was zeer degelik. Z'n kleine bijrol van genodigde in V was af; Allectus (Fonteyne ) en Horand (?) moesten niet onderdoen. Wate ( De Haen ) is gekend. Alleen moet gezegd dat die zeer zware o. i., enigszins ondankbare rol met 'n gedegen waardigheid en 'n zeer gelukkige klimaks werd verdedigd. 't Werd één van De Haen's mooiste rollen. Hij met Gudrun gaven de zeer bepaalde visie van de regisseur op 't stuk. Gudrun ( Mevr. KEURVELS ) overigens zelf, wist die versmelting van innige teerheid en groeiende wil naar daad, op zeer intense wijze te veruiterliken. Ze kan gerust de zware taak aan die haar is weggelegd.

Ik heb indertijd de Gudrun-vertoning van wijlen Dr. De Gruyter niet gezien. De roep ging echter tot Sint Niklaas dat hier iets gaver werd bereikt. Wel weet ik van de Van Vlaenderen-uitwerking te Aalst. Behalve dat die voor 'n goed deel door groepfigurasie werd gedragen en geschraagd door 'n fijnzinnig dekor, mag gerust gezegd dat hier 'n meerdere gebaldheid triomfeerde zo in de individuele uitbeelding als in 't samenspel van de dragers van 't drama. De groepsfigurasie is hier omwille van de troepnoodwendigdigheden, maar dan zeer gelukkig uitgeschakeld zonder dat 't hoofdspel er ook maar één ogenblik onder lijdt.

't Verjongde Katholiek Vlaams Volkstoneel steekt van wal ( of loopt 't weer van stapel? ) met 'n spel van de zee. 't Gebeurt met de grote zekerheid waar 'n zeevaardig kiel mee in de vaargeul duikelt. We kunnen niet beter, wij... de stuurmans aan wal, dan 'n hartelike aanwakkering toe te roepen met de schildmeiden: uit II : « Hou zee » en moge de vaart dan verder goed lopen.

't Geval bergt echter 'n grote les. 't K. V. V. T. is niet 'n konsorsium van personen, maar 'n organisme in dienst van 'n idee : Katholiek en Vlaams, dat doelbewust en onomwonden, met volle verantwoordelikheid wordt en moet nagestreefd. Daarom geen sprake van miskennen van persoonlikheid of onderschatten van kunst, maar 'n hiëratiese ondergeschiktheid zo, dat in geval van konflikt, persoonlike siempatiën moeten zwijgen als de idee zelf in 't gedrang komt. De jongste gebeurtenissen hebben aangetoond dat dit bij de meerderheid spontaan 't geval is. In dienst van de idee staat overigens niet de klein-menselike drager van 'n naam, maar z'n dienende kracht d. i., z'n entoesiaste geloof en z'n onderworpen wil: z'n schoonste en

meest onverwoestbare persoonlikheid. 't Zijn de katedralebouwers van de middelewen; de naamloze dichters van onze mooiste geestelike liederen; 't is de « willem. die de madoc maecte » met al 't disputatur dat verder rond z'n burgerlike eenzelvigheid kan hangen. Zo lang dat geloof en die dienende wil levende blijven kunnen personen altijd worden vervangen. De eerste feiten hebben 't nu weer uitgewezen. We hopen vast dat de toekomst dit geloof ook niet zal beschamen.