Waarlijk, we staan in bewondering voor ieder prestatie van de Kon. Red. "De Catharinisten": in October l.l. "Het Geding van O. H." (onder leiding van Joh. De Meester Jr.), nu "Het diepe leven van Sint-Franciskus" (met Mich. Van Vlaenderen, als spelleider). Beide stukken eischen een speelkracht boven het gewone peil onzer dilettante, een compositie en nuanceering van tooneel en licht, een zegging, die steunen moet op geestelijken gevoelsontwikkeling. ...Franciskus uitbeelden, zooals de Heilige door Ghéon werd voorgesteld, vergt een acteur, die diep gevoelt de geleidelijke klimming der ziele van den zoon van Assisie naar de vereenzelviging van den Poverello van Umbrië met den Serafijn-God. Daarbij, "Het diepe leven" is als zoovele lyrische brokken, lyrische tableaux, die, heel schoon, zielsverheffend bij lezing, veel handigheid en kleur bij de uitbeelding vereischen om tot juiste, treffende uiting te komen. Muziek en lichteffecten moeten meewerken om het stuk te schragen, om het, door het hart, meer tastbaar te maken. En het lijdt geen twijfel, of het publiek, dat Maandag l.l. de overgroote zaal (700 personen) van den Kath. Werkmanskring, de eerste volledige opvoering van "Het diepe leven van Sint-Franciskus" heeft bijgewoond, leefde mede de verschillende stad en van "Heilige" leven van Franciskus.
Wat onmiddellijk trof, dezen welke ook "Het Geding" (in dezelfde zaal, ook door "De Catharinisten" ten gehoore gebracht) hadden bijgewoond, was het verschil in conceptie en uitwerking van de speelplannen. Joh. De Meester bouwde voor het werk van De Mont een scene heel breed en diep, nog verruimd door het boveneenbrengen van verschillende vlakken; Van Vlaenderen concentreert meer, alhoewel de trappen, door hem aangebracht, en, door verschillende uitloopende oppervlakken beweging aan het spel en aan de gedachte kunnen geven. Een klein gordijn, onregelmatige vierhoekige, en evenals het overgroot doek, dat het proscenium van de kern der scene afsluit, in typische, onzekere kleur. Bezijden, rechts een andere onregelmatige opening, door een duistere, zwarte draperij afgesloten.
Onmiddelijk wisten Van Vlaenderen en Van de Velde (die de zangparituur en scenemuziek composeerde) atmosfeer te scheppen: een levende herinnering van het feest-leven van Franciskus de Bernardone. Lustig, op muziek dansend, springen verkleede feestvierders op, in typische kleedij, wijl de minnezanger het lied declameert en tokkelt. Ondanks het aandringen zijner vrienden, weigert Franciskus naar spel en liefde terug te gaan, een stemme heeft hem geroepen, gaf hem "rendez-vous"... en ze komt, de mysterieuze... We zagen hetzelfde tafereel (de mystieke verloving van Franciskus met Vrouwe Armoede) te Leuven en ze gaf ons geen gevoel van schoonheid; doch wel te Aalst: die vage verschijning van Vrouw Armoede, in donkeren purperen mantel gehuld, afzichtelijk leelijk. Wijl Franciskus voor haar gevoelt een niet uit te leggen aantrekking, een ideale prinses, zooals zij zich ook, op dat oogenblik, aan den toeschouwer vertoont... Een treffend tafereel dat ons doet meeleven en onmiddellijk, met één vlucht ons meevoert ver boven het alledaagsche. Dit bereikt, was de verder ontwikkeling mogelijk, was samenvoelen tusschen scène en zaal een feit. Te Aalst heeft alles daartoe meegeholpen: een belichting, die, alhoewel nog zoekend, voor de volgende opvoeringen nog heel juister zal worden, en bijzonderlijk een muziek die ons meevoert... En deze muziek hoort, maar ziet ge niet, raadt ge, ergens achter die gestyliseerde fontein, waar het verlovingsmaal plaats grijpt, of in dit immer kleurend luchtruim dat de plaats afbakent...
De handeling (kan er sprake zijn van tooneelhandeling in "Het Diepe Leven"?) kan nu zijn vlucht nemen. De Poverello herbouwt de San Damiaankapel en geeft heerlijke lyrische brokken te genieten. Opmerkenswaardig is hoe de groep bengeld, met hun spotspel "de gek", en de menigte burgers en nieuwsgierigen deels in hedendaagsche hemdsmouwenkleedij, deels met een gekleurd soort Italiaansch "kazaksken" aan. Dit tafereel stak vol leven, vol beweging en kleur. Het volgende, dat door de "Compagnons de St-Lambert" (Luik) niet aangedurfd werd, evenals het vijfde, was heel treffend van vinding en compositie: in grooten getalle springen, huppelen vogeltjes van diverse plumage en gekweel om Franciskus: een echte Chantecler-tableau. Het 4e tafereel scheen me het machtigste, het hoogste in uitdrukking: de Alverno en de stigmatisatie. Van Malle voldeed gansch, een echte Giotto-figuur. De muziek van Van de Velde, neoklassiek, onderlijnde de gedachten, vulde aan, breed verheffend wat opdrong in de ziel, het hart van den naar Kristusliefde verzuchtenden Franciskus. En gansch dit tafereel liet diepen indruk op het innig meelevend publiek... De belichting was goed; doch trapsgewijzer kon de overgang wezen en ons dunkt dat te veel het witte licht werd aangewend.
Na de stigmatisatie is eigenlijk het werk, als stuk, geëindigd en maakt het 5e tafereel een "bijgevoegde" verheerlijking uit van den Heilige. Dit tafereel is niet van langdradigheid vrij te pleiten en deed vreezen: dat het stuk, na de climax, in het 4e bekomen, het eindsucces zou kunnen doen schipbreuk leiden. Doch hier, weeral, heeft Van Vlaenderen bewezen zijn talent als regisseur en wist de aandacht gaande te houden. Alleenlijk waren wenschelijker het tempo eenig of wat te versnellen en de slotscene machtiger, nóg indrukwekkender te maken, vooral het Alleluia.
De opvoering van "Het Diepe Leven van Sint-Franciskus" te Aalst, is een triomf te voegen bij deze door "De Catharinisten" reeds bekomen. Een bewijs te meer dat dilettanten, afwerpend al de stofferige tooneelhulpmiddelen van vroegere eeuw, nog immer zoo in zwang bij "officieele" schouwburggezelschappen, het hoogste kunstwerk kunnen leveren, dat ons katholiek-Vlaamsch tooneel leefbaar is, meer nog, dat het aan de spits staat van alle tegenwoordige tooneelkunstuitingen!
Vlamingen, uw plaats is te Aalst, op een der volgende opvoeringen van "Het Diepe Leven" (om 3u den 24 April en 1 Mei om 6.30u, den 25 April en 2 Mei). Bespreekt uw plaatsen, op voorhand, bij M. L. Crick, Ste-Theresia's boekhandel, Hopmarkt Aalst, ???] 181910 (15 fr., 12.50, 10, 7.50 en 5 fr.). 20% vermindering voor groepen van minstens 30 personen.
J.M.