1.

Gevangenis. Traliën scheiden tooneel van publiek; op het fonddoek eene met krijt geteekende naakte vrouw, reden van alle misdrijven, oorzaak van alle ellende. De zijwanden zijn, het heele stuk door trouwens, donkere gordijnen. De man zit te midden van het tooneel; hij draagt een wit linnen kostuum waarop in groote cijfers een nummer staat. Zijn gelaat is verborgen achter een masker der onverschilligheid. Komt binnen de cipier, dragende in zijn hand twee groote sleutels, en den gevangene in vriendelijke bewoordingen het masker aanbiedende van het berouw -- omdat, zegt hij, zooiets altijd een goeden indruk maakt. De man in het gevang weigert echter dit masker en behoudt zijn onverschillige trekken. Hij zal den cipier vertellen waarom. Beiden nemen ze plaats op een houten blok en beginnen een kaartspelletje. De gevangene vertelt.

2.

Wat hij vertelt. Wij zien den man in de eenzaamheid van zijn armoedig huisje; door het venster van buiten gloort vredige rust binnen; een ster staat stil boven de wereld; het is een soort kerstnacht. De man ondergaat geduldig zijne verlatenheid. Een kwaadaardige buurvrouw komt hem treiterig vertellen dat zijn vrouw hem bedriegt. Hij jaagt ze, beleedigd, buiten en geeft troost aan een verlaten kindje dat komt aanbellen.

3.

Herberg. Karnaval. Een dronkaard valt binnen en praat er op los, geestige monoloog, met den baas der kroeg die mede met de toonbank op het achterdoek is geschilderd en natuurlijk steeds het antwoord schuldig blijft. In een hoekje zit "de man", met gebogen hoofd, en wacht. Ineens stoeit een karnavalstoet om het kroegje en de vrouw van "den man". Cérisette valt binnen met haar minnaar, die hier Escamillo heet. De dronkaard noemt dan plagend den man : "Don José". Deze schiet onmiddellijk recht, alsof hem nu eerst zijn roeping is klaar geworden, en ploft een dolk in den buik van Escamillo. De vrouw loopt weg; hij snelt ze met opgeheven dolk achterna; nog hooren wij een vreeseiijken schreeuw. De dronkaard struikelt over het gevallen lijk en merkt eerst nu, aan een streep purper, dat Escamillo "grand-cordon" is van de "légion d'honneur".

4.

Komt nu een scène die zeker tot het eigenaardigste behoort van wat hier als avant-garde tooneel vertoond werd.

Gerechtszaal. Het masker dragende der onverschilligheid zit "de man" te midden van het tooneel. Boven hem staat een open ladder; op de treden links troont het hoogst de voorzitter der rechtbank, onder hem de griffier; op de treden rechts wandelt de advokaat op en af. Het is tusschen deze drie menschen een schreeuwpartij zonder weerga, waarbij de man onder de ladder niet verroert. Elke sententia van den voorzitter wordt onderlijnd door een daverenden trombaalslag. Ook de gendarm trippelt op een zeker oogenblik binnen, gezeten op een kartonnen paardje. Onder tromgeroffel wordt "de man" veroordeeld ten dood. Bij dit tafereel stelt de achtergrond een grooten gekruisten Christus voor, geschilderd op een bloedrood doek. Dit heele tafereel was een merkwaardige vondst, bijtend, sarcastisch, vreeselijk, geestig, indrukwekkend, een éénig tooneel, waarvan echter het succès grootendeels den regisseur toekomt, ook al is de tekst hier zeer aardig, origineel, tintelend van rake zetten.

5.

De auteur brengt ons dan in het huisgezin van den veroordeelde; de zuster van "den man" zit naast een mannequin, dat op het doek is geschilderd, en naait. Zij is zonder medelijden voor haar broer; elk harer woorden is als een speldenprik. De vader komt binnen; hij draagt een reusachtig masker. Hij gaat zitten en leest zijn krant. Hij weet nog niets van de veroordeeling, en niemand durft het hem zeggen. Ineens vindt hij de mare in het dagblad, springt recht, gooit het masker zijner deftigheid af, is vol ontsteltenis. Alleen de moeder schreit ingetogen.

6.

De weg. Het is een rozig lint dat wegkrinkelt in den achtergrond. Als een stukje speelgoed ligt een dorpje er langs.

De moeder komt op en wil naar Parijs, waar haar jongen zal gehalsrecht worden -- maar Parijs is ver; zij ontmoet een groentenverkooper, die zich aan het geval interesseert, omdat hij op die wijze misschien ook wel eens een halsrechting zal kunnen bijwonen. Voor die dingen moet je altijd een kaart van journalist hebben, zegt-ie. Maar als de moeder er in toestemt zal hij, de nieuwsgierige, zeggen dat hij de vader is -- en op die wijze vermoedelijk toegang krijgen en zien.

7.

In het laatste tafereel hangt opnieuw tegen rooden achtergrond een zwarte Christus aan een kruis. De priester wandelt daar vreedzaam rond. De moeder en de nieuwsgierige provinciaal komen op; wij hooren het lawaai der timmerlieden die de galg oprichten. Ineens breekt een schreeuw door de ruimte. De groentenverkooper schreeuwt "Assasin!" De moeder zakt ineen. En op het fond-doek, onderaan den gekruisten Christus, verschijnen dreigende menschenklauwen. Doek.